Monique van Koelen en Yvonne Letteboer voeren hier samen met een collega en een sociaal rechercheur van de Sociale Recherche Twente het toezicht uit op de rechtmatigheid en kwaliteit van de Wmo en de rechtmatigheid van de Jeugdwet. Denise Mooij is als jurist betrokken bij de aanpak van zorgfraude. De gemeente Almelo staat bekend als een voorloper als het gaat om deze aanpak. Niet zo vreemd dus dat Monique, Yvonne en Denise de 10 fraudetactieken die in het rapport genoemd worden allemaal wel herkennen. Yvonne: ‘Wat dat betreft staat er voor ons niet veel nieuws in. ‘Ik kan met voorstellen dat dit voor gemeenten die er nog niet zo lang en intensief mee bezig zijn wel zo is.’

Vervalsen en valse gronden

Welke van de tactieken je ook noemt, er volgt een stroom van voorbeelden. ‘Van vervalsen en valse gronden?’, vraagt Monique. ‘Zorgverleners solliciteren bij een zorgorganisatie en leveren daarbij een diploma en een VOG aan. Ze worden niet aangenomen, maar later blijkt de zorgaanbieder wél hun gegevens te gebruiken.

Of een cliënt doet zich tijdens het keukentafelgesprek met de gemeente zieker voor dan hij daadwerkelijk is om een hogere indicatie te krijgen.’ Volgens Denise is de zorgaanbieder regelmatig bij dit soort gesprekken aanwezig. ‘Die voert dan het woord omdat de cliënt te ziek zou zijn of omdat hij de taal niet machtig is. Als wijkcoaches zo’n zieke cliënt diezelfde avond monter tegenkomen in de supermarkt, weet je dat het mis is. Gelukkig kunnen we de zorgaanbieder tegenwoordig weigeren bij een gesprek als we er geen goed gevoel bij hebben.’

In Almelo hebben ze dus ervaring met fraude door zorgaanbieders en met samenspanning tussen aanbieders en cliënten. Maar ook cliënten zelf nemen initiatief. Yvonne: ‘We zien cliënten die gaan shoppen met een indicatie van de gemeente. Ze gaan langs bij aanbieders met de vraag wat ze daarvoor over hebben. Boodschappen, vakantiereisjes, 100 euro per week, etentjes en ga zo maar door. Heel ongewenst als de aanbieder dat betaalt uit het zorgbudget. Bovendien creëert het een afhankelijkheidsrelatie. Van deze cliënten zul je nooit een kwaad woord horen over de aanbieder. Dat maakt preventie én sturen op zorg in natura (ZIN) nog belangrijker.’

Almelo in actie

In Almelo hebben ze het meest te maken met ‘kwalitatief ondermaatse zorg’. Geen of onvoldoende geschoold personeel, dagbesteding die bestaat uit koffiedrinken en eten, zorg en ondersteuning op een lager niveau dan geïndiceerd. Om malafide aanbieders tegenwicht te bieden verdedigt Almelo – om het zo maar eens te zeggen – vooruit.

Denise vertelt dat de gemeente bij de inkoop strenge kwaliteits- en integriteitseisen stelt aan de zorgaanbieder. ‘We kijken vooraf heel goed wat voor vlees we in de kuip hebben. Hiermee voorkomen we zoveel mogelijk dat we in zee gaan met kwalitatief ondermaatse aanbieders of aanbieders die al iets op hun kerfstok hebben en onder een andere naam opnieuw willen beginnen.’ Yvonne is blij dat ze ook bij al gecontracteerde aanbieders scherp blijven op integriteit. ‘We gaan uit van een winstpercentage van 3%. Zien we bij een aanbieder een percentage van 10% of zaken als hoge dividenduitkeringen en hoge huren voor vastgoed, dan gaan we met de aanbieder in gesprek. Dergelijke zaken beschouwen wij als niet-integer.’

Ook ‘onderweg’ werkt de gemeente zoveel mogelijk preventief. Monique: ‘Kwaliteit is hiervoor een mooie ingang. Met onze periodieke kwaliteitsonderzoeken en speciale actiedagen met interne en externe partners, komen we bij onze zorgaanbieders over de vloer. Daarmee creëren we zichtbaarheid. En natuurlijk hebben we korte, formele lijnen naar onze contractmanagers, waarmee we veel informatie delen.’

Om de kwaliteit te kúnnen onderzoeken zijn ankers nodig. Die ankers zijn in Almelo onder meer te vinden in beleid en verordening. Denise: ‘Kijken we naar dagbesteding, dan maken we duidelijk dat welzijnsactiviteiten hier niet onder vallen. Daarnaast duurt dagbesteding 4 uur, bestaat het uit bepaalde activiteiten, is er 1 begeleider op 6 cliënten, vindt het niet in de thuissituatie plaats, enzovoort. Ook hebben we vastgelegd dat een zorgaanbieder wordt geweigerd als pgb-beheerder vanwege mogelijke belangenverstrengeling en niet als gemachtigde van de cliënt mag optreden in bezwaarzaken.’

Zowel bij preventie als het stoppen van zorgfraude zijn de consulenten in de wijkteams een onmisbare schakel. Met het oog op preventie onderzoeken zij of een ZIN-aanbieder passende ondersteuning kan bieden. Yvonne: ‘Ligt een pgb toch meer voor de hand, dan voeren consulenten een pgb-check uit om te beoordelen of cliënten het budget fatsoenlijk kunnen beheren. Ook hebben we voor het pgb de nodige ankers om de zorg en ondersteuning te monitoren. De cliënt en de aanbieder stellen samen een zorgplan op waarin ze onder meer beschrijven op welke manier ze welke doelen willen bereiken. Om de consulenten te ondersteunen in hun fraude-alertheid, investeren we structureel in de relatie die we met hen hebben.’

Pionieren met lef

In Almelo is veel bestuurlijk draagvlak voor de aanpak van zorgfraude. Dit geeft beleid en uitvoering de ruimte om te pionieren en stimuleert de betrokkenen om lef te tonen. ‘Zo kijken we nu of we een integriteitstoets in het kader van de Wet Bibob kunnen uitvoeren als een aanbieder zich bij de gemeente meldt’, zegt Yvonne. ‘Ook zetten we in op het versterken van de samenwerking met het OM’, vervolgt Monique. ‘We willen onder meer kijken of en hoe we met het strafrecht kunnen voorkomen dat frauderende aanbieders opnieuw kunnen beginnen.’

Gevraagd naar een wens voor de toekomst noemt Denise het vereiste van dubbel opzet. ‘Als dat van tafel kan, kunnen we sneller en eenvoudiger terugvorderen. We proberen nu van alles, maar dat zijn lange en dure procedures. Het zou mooi zijn als de wetgever ons daarmee kan helpen!’ Monique: ‘De tijd die we daarmee besparen kunnen we goed gebruiken ‘in het veld’. Want als je echt gaat onderzoeken, dan kom je steeds meer tegen.’ 

Meer informatie

Op onze site vindt u meer informatie over het rapport Een wereld te winnen. Voor het inrichten en uitvoeren van preventie, toezicht en handhaving in uw eigen gemeente, kunt u gebruikmaken van de nieuwe Routekaart Toezicht, Handhaving en Naleving | Wmo 2015 en Jeugdwet. Wilt u vrijblijvend sparren of heeft u behoefte aan face-to-face-ondersteuning? Neem dan contact op met onze adviseur in uw regio.