André Roossien is teamleider handhaving sociaal domein. Hij is al vanaf de ‘pioniersfase’ betrokken bij de opbouw van toezicht en handhaving binnen het gemeentelijk zorgdomein in Zwolle. Sinds 2015 hebben hij en zijn collega’s veel gezien en geleerd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat André veel zaken herkent in het rapport over zorgfraude van Edward van der Torre. Ook kan hij zich goed vinden in Van der Torres aanbevelingen. Binnen Zwolle maakt André zich met name sterk voor de uitbreiding van (de capaciteit voor) preventief toezicht.

Opplussen van indicaties

Op de vraag waar de meeste onrechtmatigheden in Zwolle worden ontdekt, noemt André beschermd wonen, dagbesteding en individuele pgb-casussen. De gemeente richt zich bij de aanpak ervan vooral op grotere zorgaanbieders. ‘In dat speelveld hebben we te maken met een breed palet aan fraudevormen’, vertelt André. ‘Denk aan het misbruiken van zware indicaties. Dat zien we met name gebeuren bij keukentafelgesprekken. Regelmatig is de zorgaanbieder of vertegenwoordiger van de cliënt hierbij aanwezig. En vaak blijken ze het gesprek al te hebben voorbereid met de cliënt. Die is in de meeste gevallen onwetend en veelal onmachtig. Hij knikt slechts instemmend als de zorgaanbieder in het gesprek bijvoorbeeld noemt dat hij niet meer kan wassen en stofzuigen. In Zwolle is het aan de medewerkers uit de wijkteams om hier doorheen te prikken.’ 

Veel wijkteammedewerkers zijn van nature ‘hulpverleners’. André zegt dat zij het beste willen regelen voor hun cliënten en dat ze hier ook heel goed in zijn. Een punt van aandacht is het voeren van kritische en confronterende gesprekken. ‘Daar ligt ook een taak voor ons’, beseft André. ‘We hebben hier een training waarbij – kort gezegd – handhavers en hulpverleners elkaar en elkaars werkwijzen leren kennen. Medewerkers van de wijkteams willen we zo laten zien dat oog voor rechtmatigheid de dienstverlening ten goede komt. En handhavers leren er om meer naar de mens achter de regels te kijken. Omdat fraude binnen het zorgdomein in de meeste gevallen ten koste gaat van de cliënt, krijgen we de handen hier wel voor op elkaar. De training leidt tot goede resultaten en contacten. Omdat deelname aan de training vrijwillig is, hopen we dat de deelnemers hun kennis als een olievlek binnen hun teams verspreiden.’

Meer handjes voor preventie

Voor het huidige rechtmatigheidstoezicht op de Wmo en de Jeugdwet heeft André – inclusief een flexibele schil – 4 fte beschikbaar. ‘We hebben al veel geregeld sinds we in 2015 begonnen’, blikt hij terug. ‘Zo hebben we al een aantal jaren een casustafel. Daar komen inkoop, wijkteam, juridische zaken, beleid en toezichthouders maandelijks samen om signalen te bespreken en te verrijken. Ook de GGD, verantwoordelijk voor kwaliteitstoezicht, sluit hier regelmatig bij aan. We besluiten gezamenlijk welke actie we het beste kunnen uitvoeren naar aanleiding van een melding of een signaal. Dat kan een rechtmatigheidsonderzoek zijn, maar bijvoorbeeld ook een contractmanager die het gesprek aangaat met een zorgaanbieder.’ 

Al met al vindt André dat toezicht en handhaving nog te veel signaal-gestuurd plaatsvindt. Hij en zijn collega’s willen dolgraag meer inzetten op preventief toezicht. ‘Juist ook om ernstiger gevolgen aan de achterkant – en daarmee extra werk – te voorkomen’, zegt André. ‘Maar om dit goed te kunnen uitvoeren hebben we echt meer handjes nodig.’ Een recente formatiecalculatie die de gemeente uitvoerde voor handhaving sociaal domein breed toont eenzelfde beeld: voor preventie en toezicht in het zorgdomein zijn meer mensen nodig. André: ‘Op dit moment schrijf ik samen met beleid een behoeftedocument voor het college en de gemeenteraad. Uitgangspunt daarbij is een goede kwaliteit van de zorg. En preventief toezicht levert hieraan een substantiële bijdrage.’

Bouwen aan relaties

Naast het kennen en kunnen vinden van alle betrokken collega’s binnen de gemeente, noemt André ook het onderhouden van goede relaties met zorgaanbieders onmisbaar. ‘Op verzoek van de raad voeren we een onderzoek uit naar de huur-zorgcomponent. Veel zorgaanbieders bieden een combinatie van zorg en wonen en wij onderzoeken of zorggelden gebruikt worden om huren mee te betalen. De gemeente heeft hiervoor inmiddels 10 zorgaanbieders en 20 pgb-houders aangeschreven. Veel aanbieders geven aan dat ze het onderzoek en het contact op prijs stellen. Dat is ook niet zo verwonderlijk. Bonafide aanbieders hebben er baat bij dat wij ons als gemeente inzetten om malafide collega’s te weren.’

Aanbieders gaven de gemeente ook terug dat de inhoud en toon van de aankondiging van het onderzoek wel wat vriendelijker mocht. André: ‘Vanuit reactief toezicht op rechtmatigheid zijn we meestal heel strikt en op de regels. Bij preventief toezicht hoort een ander geluid, meer gericht op de relatie. Dat is voor ons echt learning by doing.’

In het verleden kocht de gemeente zorg in natura in via het zogenoemde open house-systeem. Dit leidde tot te veel contractpartijen. Het was nauwelijks mogelijk om op al die partijen toezicht te houden, laat staan er een relatie mee op te bouwen. André: ‘Nu hebben we een gesloten systeem met om de vier jaar een nieuwe aanbesteding. We vragen aanbieders die mee willen doen om aan te geven wat hun specifieke kwaliteiten zijn én wat hun affiniteit is met de gemeente Zwolle. Dat heeft geleid tot een enorme kwaliteitsslag. En natuurlijk, toezicht in het veld blijft nodig. Alleen al omdat een goede hoofdaannemer nietsvermoedend in zee kan gaan met onderaannemers met slechte bedoelingen.’

Tot slot noemt André het belang van goede communicatie in de relatie met inwoners en medewerkers van de gemeente. Ook een onmisbaar preventief element. Begrijpelijke communicatie richting inwoners spreekt eigenlijk voor zich. Maar juist ook de voorlichting aan alle betrokken medewerkers is in zijn ogen van onschatbare waarde. ‘Niet enkel om het gezamenlijke doel uit te dragen. Nee, het gaat ook om het vormgeven van preventie door het continu vergroten van de fraudealertheid door de organisatie heen. Waar nodig kun je hiervoor opleiding en training aanbieden. Want het is een cliché, maar de keten is zo sterk als de zwakste schakel.’

Meer informatie

Op onze site vindt u meer informatie over het rapport Een wereld te winnen. Voor het inrichten en uitvoeren van preventie, toezicht en handhaving in uw eigen gemeente, kunt u gebruikmaken van de nieuwe Routekaart Toezicht, Handhaving en Naleving | Wmo 2015 en Jeugdwet. Wilt u vrijblijvend sparren of heeft u behoefte aan face-to-face-ondersteuning? Neem dan contact op met onze adviseur in uw regio.