Een vereniging wordt via een oprichtingsakte bij de notaris opgericht. De wet noemt twee organen voor de vereniging: het bestuur en de algemene vergadering. In de statuten kan worden bepaald dat de vereniging nog andere organen heeft, zoals een raad van commissarissen/raad van toezicht.

Een wezenlijk kenmerk van de vereniging is dat de leden vrij zijn om hun lidmaatschap op te zeggen. Een  onopzegbaar lidmaatschap is in strijd met de wet. Wel geeft de wet nadere regels voor opzegging (artikel 2:36 BW). In de statuten kan de opzegging van het lidmaatschap anders worden geregeld, mits de vrijheid van uittreding gewaarborgd blijft.

De algemene (leden)vergadering (ALV) is het hoogste orgaan van de vereniging. In de vereniging heeft de ALV alle bevoegdheden die niet door de wet of de statuten aan andere organen zijn opgedragen. In de ALV worden besluiten genomen over het voortbestaan en de organisatie van de vereniging. Hieronder vallen bijvoorbeeld statutenwijzigingen, benoeming en ontslag van bestuur, toetreding en royement van leden en goedkeuring van begrotingen en jaarstukken.

Het bestuur bestuurt de vereniging en heeft dus de verantwoordelijkheid voor de dagelijkse gang van zaken. Uit de statuten moet voortvloeien of en in hoeverre het bestuur bevoegd is te besluiten tot onder meer het aangaan van overeenkomsten tot koop en verkoop van registergoederen, tot het vestigen van een hypotheek of tot borgstelling (artikel 2:44 BW). Als de statuten deze bevoegdheden niet aan het bestuur toekennen, is de ALV bevoegd.

Als er een raad van commissarissen is, houdt deze toezicht op het beleid van het bestuur en de algemene gang van zaken in de vereniging.

Er bestaan verenigingen met volledige en met beperkte rechtsbevoegdheid. Beide vormen van de vereniging hebben rechtspersoonlijkheid.

Een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid wordt door de notaris opgericht en in de notariële akte moeten de statuten zijn opgenomen. Deze vereniging heeft geen beperkingen om aan het rechtsverkeer deel te nemen.

Een vereniging heeft beperkte rechtsbevoegdheid als de statuten niet zijn opgenomen in een notariële akte. Dit wordt ook wel een ‘informele vereniging’ genoemd. De beperkte rechtsbevoegdheid heeft tot gevolg dat de vereniging geen registergoederen (onroerend goed e.d.) kan kopen, niet kan erven en dat de bestuurders naast de vereniging hoofdelijk aansprakelijk zijn voor schulden van de vereniging.

Als de bestuurders de informele vereniging echter inschrijven in het handelsregister, dan zijn zij alleen aansprakelijk voor zover de vereniging niet zelf kan voldoen aan haar verplichtingen.

• Zie artikel 2:26 -2:52 BW (wetten.overheid.nl)