In het Klimaatakkoord is afgesproken dat Nederland in 2050 van het aardgas af is. De Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) geeft gemeenten de bevoegdheden die nodig zijn om hierin de regie te pakken. Het Besluit gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Bgiw) is een uitwerking van het wetsvoorstel.
Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw)
Het wetsvoorstel biedt kaders en bevoegdheden voor gemeenten:
- Met de wet krijgen gemeenten een aanwijsbevoegdheid: de mogelijkheid gebieden aan te wijzen die voor een bepaalde datum overgaan op een duurzaam alternatief voor aardgas. Dit leggen zij vast in het omgevingsplan. Dat geeft inwoners, bedrijven, maatschappelijke instellingen, verhuurders en netbeheerders duidelijkheid over het tijdspad.
- De wet geeft de kaders voor de uitvoering door gemeenten. Zo moet de gemeente rekening houden met de betaalbaarheid van de aanpak en moet participatie hebben plaatsgevonden. Ook moet er een redelijke termijn zitten tussen het aanwijzen van een gebied en het daadwerkelijk overgaan op de duurzame warmtebron. De richtlijn hiervoor is 8 jaar.
- De aanwijsbevoegdheid is als slotstuk van het proces noodzakelijk, omdat er grote maatschappelijke kosten kleven aan het in stand houden van 1 of meerdere aansluitingen in een wijk of buurt.
- Bewoners en gebouweigenaren blijven de optie houden om zelf te bepalen hoe zij de warmte in hun gebouw op een andere duurzame manier regelen. Zij zijn niet verplicht om de voorkeursoptie van de gemeente te volgen.
Ook zorgt de wet voor een zorgvuldig juridisch kader: het warmteprogramma krijgt een juridische status onder de Omgevingswet. Gemeenten worden verplicht om elke 5 jaar het warmteprogramma (voorheen transitievisie warmte) te herijken. Ook kan het rijk specifieke instructieregels stellen voor de inhoud van dit programma. Lees meer over het warmteprogramma
De Wgiw is op 23 april 2024 aangenomen in de Tweede Kamer en op 10 december 2024 in de Eerste Kamer. De wet treedt gefaseerd in werking. De wijziging van de warmtewet treedt per 1 januari 2025 in werking. Dit is ook noodzakelijk om de betaalbaarheid voor de huidige afnemers van collectieve warmte te verbeteren. De rest van de Wgiw treedt naar verwachting op 1 januari 2026 in werking.
Besluit gemeentelijk instrumenten warmtetransitie (Bgiw)
De al eerder aangenomen Wgiw is nader uitgewerkt in het onderliggend besluit, de Bgiw. Dit besluit is op 7 juli 2025 gepubliceerd en vult de bevoegdheid in voor gemeenten. Ook komen er regels in te staan die nodig zijn voor de transitie van aardgas naar duurzame warmtealternatieven. Het legt onder andere de vereisten van het warmteprogramma, de onderbouwing van de wijziging van het omgevingsplan en de instructieregels rondom betaalbaarheid vast.
Proces
Omdat de Wgiw al is aangenomen door de Tweede en Eerste Kamer wordt het onderliggende ontwerpbesluit Bgiw verder niet behandeld. Kamerleden hebben tot 29 september de mogelijkheid om inhoudelijke vragen te stellen of te verzoeken tot een plenair debat over het ontwerpbesluit en de bijbehorende Nota van Toelichting. Naar aanleiding van gestelde vragen en een mogelijk debat kan de tekst van de ontwerp Bgiw nog gewijzigd worden.
Deze gewijzigde versie komt vervolgens voor advies terecht bij de Raad van State. Op basis van het advies kunnen mogelijk nog wijzigingen worden doorgevoerd. Dit is de laatste stap voor de publicatie in het Staatsblad en de uiteindelijke inwerkingtreding medio 2026. Separaat aan dit proces wordt overigens nog gewerkt aan een Ministeriele Regeling waarin verschillende details uit het ontwerpbesluit worden uitgewerkt. Bijvoorbeeld ten aanzien van de instructieregels betaalbaarheid.
Bgiw vraagt aandacht
In tegenstelling tot veel andere wetten, komen juist in dit onderliggende besluit belangrijke afspraken te staan voor de uitvoering van de Wgiw door gemeenten. De VNG wil daarom bij Kamerleden aandacht vragen voor mogelijke aanpassingen aan het ontwerpbesluit om bijvoorbeeld de uitvoerbaarheid voor gemeenten te verbeteren. Hiervoor organiseren we ambtelijke en bestuurlijke bijeenkomsten (digitaal) om gemeenten te informeren over het ontwerpbesluit en mogelijke aanpassingen te bespreken.
Meer informatie
Mocht u in de tussentijd vragen hebben over de Bgiw of iets aan ons mee willen geven dan kan dat door te mailen naar energie@vng.nl. Meer over het ontwerpbesluit vindt u hier: Kamerbrief bij aanbieding ontwerp-Besluit gemeentelijke instrumenten warmtetransitie
Inzet van de VNG
De VNG vertegenwoordigt de belangen van gemeenten bij de ontwikkeling van het wetsvoorstel en de nadere uitwerking hiervan in het besluit. Lees onze reacties: