Het belang van een gezonde en veilige leefomgeving voor inwoners en ondernemers neemt toe. Daarbij gaat het vaak om complexe situaties waarbij veel (nieuwe) expertise nodig is en belangen van verschillende partijen samenkomen. Het stelsel van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) is een cruciale schakel in de advisering en beoordeling van ontwikkelingen in onze leefomgeving. En met de komst van de Omgevingswet wordt dit nog omvangrijker.
Meer aandacht voor het VTH-stelsel
De vorming van de omgevingsdiensten heeft geleid tot de bundeling van kennis en kunde en zorgt voor meer samenwerking in de regio. Het VTH-stelsel is sinds de invoering van de omgevingsdiensten in 2010 niet of nauwelijks doorontwikkeld. Het heeft aandacht en vernieuwing nodig. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkelingen rondom stikstof, PFAS en de situatie bij Tata Steel, maar ook het beoordelen van omgevingsvergunningen voor windmolens, bedrijven en gebouwen.
Vernieuwingen in de hele keten, dus niet alleen bij omgevingsdiensten, zijn nodig. De bestuurlijke betrokkenheid en het urgentiebesef voor VTH bij gemeenten neemt toe. Gemeenten zijn als eigenaar en opdrachtgever verantwoordelijk voor hun omgevingsdienst. En dat is nodig, want de complexiteit in de fysieke leefomgeving is de afgelopen jaren fors toegenomen.
Omgevingswet en VTH-stelsel
Naast de toenemende complexiteit in de fysieke leefomgeving is ook de invoering van de Omgevingswet een reden voor meer aandacht voor het VTH-stelsel omgevingswet. Want onder de Omgevingswet gaat veel veranderen rondom milieuregelgeving. De meeste gemeenten hebben deze specialistische kennis niet in huis; omgevingsdiensten zijn het kenniscentrum voor gemeenten en provincies op dit gebied van milieuregelgeving. Ook moeten processen rondom vergunningverlening, handhaving en toezicht worden aangepast op de wet. Daarnaast voorzien omgevingsdiensten gemeenten van advies bij het opstellen van omgevingsplannen. Daarmee zijn ze verlengd lokaal bestuur en is het belangrijk dat ze in nabijheid van gemeenten kunnen opereren.
Toezicht en handhaving en de rol van omgevingsdiensten
De basistaken voor vergunning, toezicht en handhaving zijn overgedragen aan omgevingsdiensten. Dit zorgt voor schaalgrootte en daarmee voor concentratie van specialistische kennis. Gemeenten kunnen ervoor kiezen om ook aanvullende taken uit te besteden. Het uitvoeren van deze taken moeten omgevingsdiensten vanuit een onafhankelijke positie kunnen doen. Maar wel dicht bij gemeenten, zodat krachten gebundeld blijven.
Robuust VTH-stelsel
Een randvoorwaarde voor een robuust VTH-stelsel zijn goed geëquipeerde omgevingsdiensten. Organisaties waar kennis en informatievoorziening op orde is. Daar hoort ook een gezonde financiële positie bij, bij voorkeur op basis van een nog te ontwikkelen model-normsystematiek.