De Hervormingsagenda Jeugd bevat een omvangrijk pakket afspraken met als doel de jeugdzorg te verbeteren en financieel gezond te maken. Dit vraagt inzet van en samenwerking tussen alle betrokken partijen uit de zogeheten vijfhoek. Gemeenten en het rijk gaan structureel investeren in de landelijke kwaliteit en effectiviteit van jeugdhulp. Daarnaast wordt de Jeugdwet aangepast, waardoor duidelijker wordt waarvoor kinderen en ouders hulp kunnen krijgen.
Tijdens de ALV in 2023 hebben gemeenten ingestemd met de Hervormingsagenda Jeugd. Daarmee hebben zij zich gecommitteerd aan de doelstellingen en bijbehorende veranderingen. Samen zijn we aan de slag gegaan met een ingrijpende vernieuwing van de jeugdzorg. Deze verandering vindt plaats van lokaal tot regionaal en landelijk niveau en is daarmee een bijzonder grote opgave. Op deze pagina leest u meer over de achtergrond van de Hervormingsagenda Jeugd, de uitdagingen waar gemeenten voor staan, en de meest recente ontwikkelingen op dit gebied.
- Hervormingsagenda Jeugd (pdf, 1.8 MB)
- Implementatieplan (pdf, 2.9 MB)
Handreiking 'Uitvoering maatregelen Hervormingsagenda Jeugd' (pdf, 584 kB)
Ondersteuningslijn Stevige lokale teams (pdf, 1 MB)
Op deze pagina leest u meer over:
Verbetering kwaliteit en betaalbaarheid jeugdstelsel
De Hervormingsagenda is ontstaan vanwege de groeiende vraag naar jeugdhulp en de bijbehorende kosten. Het doel van deze agenda:
- verbetering van de kwaliteit en effectiviteit van de hulp
- stijgende zorgkosten onder controle houden om het jeugdstelsel op lange termijn betaalbaar te houden
Het is duidelijk dat deze doelen soms met elkaar conflicteren. Bij het opstellen van de afspraken tussen de VNG en het rijk is geprobeerd om hier zoveel mogelijk rekening mee te houden.
Om de doelen van de Hervormingsagenda te bereiken, moeten gemeenten in deze fase op 3 gebieden actie ondernemen:
- Formatie van stevige lokale teams
- Ander schaalniveau voor specialistische jeugdhulp (verplichte regiovorming)
- Afbouw residentieel verblijf
Afspraken uit Hervormingsagenda
Tussen het rijk en de VNG zijn over de uitvoering van de Hervormingsagenda de volgende afspraken gemaakt:
Gezamenlijke verantwoordelijkheid
Het rijk en de VNG werken samen aan de uitvoering van de plannen en acties in de Hervormingsagenda, en streven naar het realiseren van financiële doelstellingen. Concrete financiële maatregelen worden vastgelegd in een implementatieplan, waarbij de taken worden verdeeld zoals afgesproken in de Hervormingsagenda.
Besparingspotentieel
Vertrekpunt voor de Hervormingsagenda is het advies van de Commissie van Wijzen uit 2021. De in dit advies opgenomen structurele besparing van €1 miljard vanaf 2027 vormt de financiële doelstelling van de agenda.
De maatregelen in de agenda zijn zo goed als mogelijk kwantitatief gevalideerd. Voor een deel van de maatregelen (ongeveer €650 miljoen) zijn het rijk en de VNG het eens over de haalbaarheid. Echter, voor de resterende €380 miljoen zijn er meer onzekerheden wat betreft de verwachte opbrengst en de duurzaamheid van de maatregelen.
Monitoring en beheersing
Om de voortgang en de beoogde effecten van de implementatie te volgen, zijn verschillende instrumenten afgesproken, waaronder de monitor van de afspraken Hervormingsagenda,
De monitor van de afspraken Hervormingsagenda wordt uitgevoerd door ICTU, een onafhankelijke advies- en projectenorganisatie binnen de overheid. Deze zal jaarlijks plaatsvinden gedurende de looptijd van de Hervormingsagenda. Hierbij worden de belangrijkste afspraken per thema omgezet in indicatoren, waarop specifieke vragenlijsten zijn gebaseerd voor de verschillende partijen om de voortgang van de afgesproken inspanningen te meten.
Het is van groot belang dat zoveel mogelijk regio's en gemeenten deze vragenlijsten naar eer en geweten invullen. Dit zal cruciale input vormen voor de deskundigencommissie om haar advies over de Hervormingsagenda te vormen, inclusief de financiële afspraken en het meerjarig financieel kader jeugd. Ook zullen de resultaten worden gebruikt voor het gesprek in de stuurgroep over de voortgang van de Hervormingsagenda, en kunnen gemeenten de resultaten gebruiken om van elkaar te leren.
Deskundigencommissie
Een externe deskundigencommissie onder leiding van Tamara van Ark volgt de uitvoering van de Hervormingsagenda op de voet. Deze commissie brengt zwaarwegend advies uit aan het rijk en de VNG ten aanzien van de uitvoering van de maatregelen en de gepleegde inspanningen, vooral in relatie tot de uitgavenontwikkeling. De commissie zal in januari 2025 en januari 2028 een advies uitbrengen.
De commissie richt zich op de uitvoering van de Hervormingsagenda 2023-2028 en beoordeelt verschillende aspecten, waaronder of de beoogde veranderingen in het jeugdstelsel daadwerkelijk worden gerealiseerd, de inspanningen van het rijk en gemeenten volgens de afspraken in de agenda, en relevante ontwikkelingen die van invloed zijn op het jeugdhulpstelsel.
Verschillende principes worden gehanteerd, waaronder dat gemeenten en het rijk verantwoordelijk zijn voor het uitvoeren van de maatregelen volgens de afspraken in de Hervormingsagenda. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor een doelmatige en doeltreffende uitvoering van de Jeugdwet, inclusief financiële verantwoordelijkheid voor bovenwettelijke initiatieven. Onvoorziene omstandigheden en autonome groei vallen onder de verantwoordelijkheid van het rijk.
De commissie zal ook advies geven over hoe om te gaan met afwijkingen van het overeengekomen meerjarig financieel kader, waarbij ze rekening houdt met verschillende factoren, zoals de uitgavenramingen van het CPB, aanpassingen van de structurele reeks, eventuele compensaties, en de impact van het jeugddossier op de financiën en dienstverlening van gemeenten.
Leden
De leden van de commissie zijn:
- Tamara van Ark (voorzitter)
- Han Polman
- Onno de Zwart
- José Lazeroms
- Bernard ter Haar.
Deze 5 leden hebben gezamenlijke kennis van het jeugdstelsel, de openbare financiën en interbestuurlijke verhoudingen.
Veranderingen door Hervormingsagenda
De Hervormingsagenda brengt ingrijpende veranderingen met zich mee. Hier zijn enkele belangrijke punten:
- De reikwijdte van Jeugdwet wordt mogelijk beperkt, waardoor alleen bij ernstige zorgbehoeften jeugdhulp behoeft te worden geboden.
- Hulpverlening wordt meer gericht op de oorzaken van zorgbehoeften, zoals ouderproblematiek of bestaanszekerheid (inkomen en wonen). Er wordt gestreefd naar betere samenwerking tussen jeugdhulp, volwassenenzorg, bestaanszekerheid en onderwijs, met lokale inbreng van gemeenten.
- Verantwoordelijkheid voor specialistische zorg verschuift naar regionale niveaus, zoals jeugdhulpregio's. Gemeenten en partners moeten hierin actief zijn, met specifieke eisen voor goed functioneren.
- Er wordt gewerkt aan standaardisatie van processen, vooral bij specialistische hulpverlening, om variatie te verminderen en kosten te besparen.
- Residentiële hulpverlening wordt omgevormd naar kleinschaligere en geïntegreerde vormen, met geleidelijke afbouw van bestaande capaciteit.
- Investeringen komen er om de kwaliteit en effectiviteit van hulpverlening te verbeteren, met speciale aandacht voor een organisatie die deze verbetering coördineert.
- Er wordt flink geïnvesteerd in betere informatievoorziening en sturing door middel van data en monitoring, om een duidelijker beeld te krijgen van hoe het jeugdhulpstelsel functioneert en hoe gemeenten en aanbieders presteren.
Implementatieplan
Er is een landelijk Implementatieplan ontwikkeld om gemeenten, regio’s en andere betrokkenen te ondersteunen bij de uitvoering van de Hervormingsagenda. Dit plan geeft inzicht in de stappen die genomen moeten worden per thema uit de Hervormingsagenda, inclusief relevante wetgevingstrajecten.
Het Implementatieplan biedt gemeenten nadrukkelijk een handelingsperspectief en is een dynamisch document dat op geleide van ontwikkelingen is aan te passen.
VNG Realisatie voert in het eerste kwartaal van 2024 een uitvoeringstoets uit op dit Implementatieplan. Deze toets geeft inzicht in de uitvoerbaarheid van het plan, de samenhang van de maatregelen en de haalbaarheid van het geheel. De uitkomsten van deze toets komen in het voorjaar van 2024 beschikbaar en worden betrokken in (opvolgende versies van) het dynamische implementatieplan.
Startfoto en ondersteuningsaanbod
De startfoto is bedoeld om de regio’s te ondersteunen bij het in kaart brengen van de actuele stand van zaken binnen de regio’s over de volledige breedte van de Hervormingsagenda Jeugd. Ook worden met de startfoto de ondersteuningsbehoeften in kaart gebracht en ontstaat er inzicht in de knelpunten en ‘best practices’.
In vijfhoek-verband is begin 2024 per regio de uitgangssituatie in beeld gebracht en wordt vastgesteld hoe de regionale opgave eruit ziet. Op basis van analyses uit het startfoto-traject wordt het ondersteuningsaanbod voor de regio’s en gemeenten ingericht en sterker toegespitst op de behoeften en noodzakelijke verandering. In het aanbod staan actief uitwisselen en met en van elkaar leren centraal.
BJ42 en J42 netwerk
Veel van de veranderingen vinden plaats op regionaal niveau. Dit vraagt om een stevig netwerk in de regio en tussen de regio’s. In de uitvoering van de agenda is daarom het ambtelijk netwerk en het bestuurlijk netwerk van de 42 jeugdhulpregio’s (J42 en BJ42) de plek waar alles samenkomt. Met de netwerken faciliteren we de uitwisseling van kennis, de stand van zaken in regio’s, en om dit actiever bij een te brengen en elkaar te helpen hier gepaste antwoorden bij te vinden.
Vragen en meer informatie
Heeft u vragen? Mail dan naar J42@vng.nl.
Bekijk eerdere berichten over het verbeteren van de jeugdhulp:
- Besparing Hervormingsagenda volledig verwerken in begroting (28 november 2023)
- Implementatieplan Hervormingsagenda jeugd vastgesteld (20 november 2023)
- Planning vervolgstappen Hervormingsagenda Jeugd (4 augustus 2023)
- Hervormingsagenda Jeugd definitief vastgesteld (20 juni 2023)
- ALV stemt in met Hervormingsagenda Jeugd (14 juni 2023)
- Hervormingsagenda Jeugd gereed voor achterbanconsultatie (17 mei 2023)
- Principeakkoord financiën Hervormingsagenda Jeugd (18 april 2023)
- Update gesprekken Hervormingsagenda Jeugd: uitkomst in april (21 februari 2023)
- Stand van zaken Hervormingsagenda Jeugd (23 december 2022)
- VNG houdt vast aan onderhandelingslijn Hervormingsagenda (2 december 2022)
- Invulling doorstart Hervormingsagenda Jeugd (30 mei 2022)
- Doorstart Hervormingsagenda na kabinetsbesluit € 511 mln (10 mei 2022)
- Hervormingsagenda Jeugd wordt opgeschort (13 januari 2022)
- Ledenbrief arbitrage jeugd en afspraken rijk-VNG - 8 juni 2021 (pdf, 151 kB)
- Ruim € 1,3 miljard extra voor tekorten jeugdzorg in 2022 (3 juni 2021)
- Reactie VNG op uitspraak Commissie van Wijzen (28 mei 2021)
- Uitspraak en advies van de Commissie van Wijzen - 18 mei 2021 (pdf, 462 kB)