Wegwijzer toepassing Heusden-arrest

maandag 19 juli 2021

Zoals bij iedere andere vordering uit onrechtmatige daad kan de gedaagde aanvoeren dat de eiser zelf schuld aan zijn schade heeft of dat het causaal verband tussen het onrechtmatig handelen en de schade ontbreekt. 

Hierover heeft de Hoge Raad in het Heusden-arrest opgemerkt:

'De bezitter kan in een dergelijke procedure, indien die betrekking heeft op een onroerende zaak, de benadeelde in de regel niet, bij wijze van eigen schuld (art. 6:101 BW) of ten betoge dat causaal verband ontbreekt, tegenwerpen dat deze heeft nagelaten regelmatig onderzoek te doen naar eventuele inbezitnemingen van zijn zaak door onbevoegden. Van een grondeigenaar kan niet worden verlangd dat hij zijn percelen periodiek op bezitsinbreuken controleert als daarvoor geen concrete aanleiding bestaat – in het bijzonder niet voor zover die percelen moeilijk begaanbaar of moeilijk toegankelijk zijn – op straffe van het verval of de beperking van zijn aanspraken op schadevergoeding jegens degenen die hem toebehorende grond wederrechtelijk in bezit mochten hebben genomen. Daarom kan het achterwege laten van dergelijke periodieke inspecties in de regel niet worden aangemerkt als een aan de eigenaar toerekenbare omstandigheid waarvan het verlies van de eigendom mede het gevolg is.' 

Concrete aanleiding voor periodiek onderzoek naar bezitsinbreuken

Van belang is dus dat er een concrete aanleiding moet zijn, voordat van een grondeigenaar verlangd kan worden dat hij zijn percelen periodiek op bezitsinbreuken controleert. Voor gemeenten, die nu eenmaal veel grondgebied hebben dat grenst aan particuliere grond, is deze opmerking natuurlijk zeer relevant: van eigen schuld van de gemeente of het ontbreken van causaal verband zal niet snel sprake zijn.

Een voorbeeld is hiervan is een zaak waarin gedaagden een niet onaanzienlijk deel van de gemeentelijke groenvoorziening bij hun tuin hadden getrokken en de aangrenzende gemeentelijke groenvoorziening wel steeds door gemeente(ambtenaren) was onderhouden. Deze omstandigheden konden volgens het Hof niet konden worden aangemerkt als concrete aanleiding voor de gemeente om periodiek onderzoek te verrichten naar bezitsinbreuken:

Eigen schuld gemeente

Slechts in 1 zaak was wel sprake van eigen schuld van de gemeente. In die zaak had de gemeente een bouwvergunning afgegeven voor het plaatsen van een hekwerk rond een kantorencomplex inclusief de ingepikte strook grond. Uit de tekening bij het verzoek om deze bouwvergunning bleek dat de strook grond destijds ‘gemeentegrond’ was. De gemeente was dus bekend met de bezitsinbreuk. De gemeente had hierin echter geen aanleiding gezien om afspraken over het gebruik van de strook grond te maken of tijdig de verjaring van de eigendom te stuiten. Die omstandigheden werden voor 50% toegerekend aan de gemeente: