Werk en inkomen

De cijfers op netto arbeidsparticipatie laten in maart 2021 een stabiel beeld zien. De netto arbeidsparticipatie bij de groep 15-25 jarigen (nu 62,1%) is iets stijgend ten opzichte van de vorige meting (maart 2021), maar nog altijd fors lager dan in maart 2020 (65,6%).

Opvallend is ook dat de netto arbeidsparticipatie in de groep 25-45 jaar licht is gestegen ten opzichte van maart 2020. De gemiddelde daling van de netto arbeidsparticipatie komt vrijwel volledig door de daling bij de groep 15-25 jarigen.

Het aantal openstaande vacatures per kwartaal is kleiner dan in hetzelfde kwartaal in eerdere jaren. Effecten op de arbeidsmarkt raken nu vooral jongeren en anderen die de arbeidsmarkt willen betreden. Zij worden nu harder geraakt. De totale effecten lijken nu wellicht beperkt maar dat komt deels ook door de krapte op de arbeidsmarkt voorafgaand aan de coronacrisis. De disbalans tussen veel vacatures en weinig werkzoekenden is na het eerste kwartaal van 2020 omgeslagen naar een iets ruimere arbeidsmarkt (bron UWV, 2021).

Het aantal personen met een WW-uitkering is groter dan in 2019 en stijgt ten opzichte van afgelopen maanden. Het aantal personen met een WW-uitkering in maart 2021 ligt 12,7% hoger dan in maart 2020. De toename is het sterkst in de groep tot 27 jaar (+17%). Daarnaast is dit een groep die door het beperkte arbeidsverleden weinig WW-rechten heeft opgebouwd. Dit betekent dat deze personen snel de WW uitstromen en een beroep zullen doen op de bijstand als zij niet tijdig werk vinden.

Waar het aantal personen in de bijstand in 2019 daalde, stijgt deze sinds de start van de pandemie.

De verhoudingen tussen de leeftijdscategorieën laat een stabiel beeld zien: de stijging sinds de vorige editie van het dashboard is evenwichtig verdeeld over de categorieën, waar in de eerdere editie van het dashboard de groep tot 27 jaar een relatief grote stijging meemaakte. Mogelijk hangt dit samen met het feit dat de dynamiek in de lagere leeftijdsklassen sterker is: ze melden zich vaak sneller bij de gemeente vanwege beperkte WW-rechten en kortlopende en flexibele arbeidsovereenkomsten, maar stromen ook weer sneller uit naar werk of opleiding. Zeker in september als de scholen beginnen is dit zichtbaar.

Het aantal Tozo-uitkeringen is na mei 2020 sterk gedaald na toevoeging van de partnerinkomenstoets. In 2021 lijkt op basis van voorlopige cijfers van het CBS het gebruik weer te stijgen: Het aantal uitkeringen in januari en februari 2021 ligt boven de 100.000.

Betalingsachterstanden en problematische schulden

Als burgers zes maanden hun zorgverzekeringspremie niet betalen, worden zij aangemeld voor de regeling wanbetalers. Door de vertraging van zes maanden geeft het wel een vertraagd beeld van de ontwikkelingen. Het aantal wanbetalers laat al enkele jaren een dalende trend zien. Deze trend zet zich in 2020 door. Over huishoudens met geregistreerde problematische schulden publiceert het CBS eind juni een nieuw dashboard.

De cijfers laten nog geen echt verontrustend beeld zien. Hoewel er een stijging is van het aantal werklozen ten opzichte van voor de pandemie, betreft het een lichte stijging en het aantal faillissementen neemt ook niet sterk toe. Uit de duidingssessie blijkt dat een aantal deelnemers aan de sessies vreest dat er nog een grote klap gaat komen op dit vlak. Het gevoel leeft dat er onder de oppervlakte ‘veel borrelt’ waar officiële registratiecijfers nog geen zicht op geven.

De zorgen zijn groter dan waar de cijfers op dit moment aanleiding toe lijken te geven. Zo ligt het aantal uitgesproken schuldsaneringen in 2020 fors lager dan de voorgaande jaren. Naar verwachting komt dit deels door de flexibele houding bij de schuldeisers: in veel gevallen is het innen van schulden gepauzeerd. Anderzijds past de daling in de trend van eerdere jaren: de instroom in de Wsnp neemt al enkele jaren af. Ook laat een recente enquête van Divosa onder 36 gemeenten zien dat het aantal aanmeldingen voor gemeentelijke schuldhulp in januari en februari 2021 lager ligt dan in dezelfde periode in 2020.

Kwetsbare groepen

Deelnemers aan de duidingssessies maken zich in het bijzonder zorgen om kwetsbare groepen zoals jongvolwassenen en zelfstandigen. Jongvolwassenen hebben vaker een flexibel en tijdelijk contract en het aantal WW-uitkeringen voor deze groep stijgt. Ook over zelfstandigen zijn zorgen. Daarnaast is het belangrijk rekening te houden met al bestaande regionale verschillen op arbeidsmarkt, zo hebben sommige regio’s en gemeenten een groter aandeel zelfstandigen dan anderen. Daarbij spelen ook sectorale verschillen tussen regio’s een grote rol.

Het gevoel heerst nog steeds dat er veel ondernemers zijn die vooral (of alleen) door de steunmaatregelen op de been worden gehouden, en dat ondernemers interen op hun spaargeld. De vraag is hoe lang ze dit vol kunnen houden. Mogelijk moeten bedrijven gaan reorganiseren als de steunpakketten ophouden.

Het aantal mensen dat Voedselhulp ontvangt via de Voedselbank is in de tweede helft van 2020 fors opgelopen (bijna 6%) ten opzichte van de eerste helft. Opvallend is dat de regionale verdeling van de toename ongelijk is. De stijging van het gebruik van de Voedselbank is met name in de provincie Noord Holland aanzienlijk (+34%). Ook in Rotterdam is de toename opvallend (+7%). De reden waarom de situatie in Noord Holland zo is veranderd vraagt om nader onderzoek. Mogelijk is het groot aantal zzp’ers en Tozo-aanvragen in die regio van invloed.