Grijp het debat aan om een kanteling te creëren

De Actieagenda Sterk Lokaal Bestuur en de Code Interbestuurlijke Verhoudingen vormen de basis voor een goed functionerende lokale overheid en een goede samenwerking tussen overheden. De Kamer kan het debat over de versterking van het lokaal bestuur aangrijpen om een kanteling in het gesprek tussen rijk en medeoverheden te creëren. Daarvoor bieden we enkele dringende adviezen aan.

Kantel vanaf start kabinetsformatie de financiële en bestuurlijke verhoudingen

Gemeenten willen met het nieuwe kabinet weer kunnen praten over de inhoud. Daarvoor is een kanteling in de financiële en bestuurlijke verhoudingen noodzakelijk. Die kanteling is hard nodig: samen met het rijk staan gemeenten voor grote maatschappelijke opgaven zoals de asielopvang, de woningbouwopgave en de energietransitie.

Het lijkt inmiddels gebruikelijk om besluiten die diep ingrijpen in de financiële verhoudingen eenzijdig af te kondigen. Dat geldt voor de passage in het regeerakkoord en de korting op het gemeentefonds, uitnamen uit het gemeentefonds voor de woningbouwimpuls, en extra bezuinigingen op de jeugdzorg. Het meest recente voorbeeld is de nieuwe normeringssystematiek voor het gemeentefonds in de laatste Voorjaarsnota. Aan deze werkwijze moet een eind komen.

Maak helder waar de wensen van gemeenten liggen

De herziene Code Interbestuurlijke Verhoudingen staat vol met goede afspraken over interbestuurlijk samenwerken zoals het betrekken van de decentrale overheden bij de kabinetsformatie. De Kamer nam vlak voor de laatste kabinetsformatie met grote meerderheid een motie aan met ongeveer dezelfde strekking. Vervolgens zijn we niet goed betrokken, wat in onze ogen mede heeft geleid tot vermijdbare ongelukken zoals het stopzetten van de trap-op-trap-af-systematiek en de extra bezuinigingen op jeugdzorg.

Om interbestuurlijk samenwerken naar een hoger plan te kunnen tillen, moet aan de formatietafel straks helder zijn waar de wensen van gemeenten liggen. We hopen dat de Tweede Kamer ervoor pleit dat de minister daar een rol in vervult.

Breng met uitvoeringstoets de ambities, taken, middelen en uitvoerbaarheid in balans

Met de Uitvoeringstoets Decentrale Overheden (UDO) wordt expliciet aandacht gegeven aan de noodzakelijke balans tussen ambities, taken, middelen en uitvoerbaarheid. We roepen de Kamer op om ook in de volgende periode de haalbaarheid van ambities centraal te stellen en hierbij vooral ook goed te luisteren naar de praktijkkennis van gemeenten. 

Behandel alleen wetten waarin gemeenten bij de uitvoering een rol hebben als er een uitvoeringstoets door gemeenten is gedaan. Onuitvoerbare wetten worden geen succes en pakken slecht uit voor inwoners.

Vitale democratie vraagt aandacht van ons allemaal

We zijn blij met de aandacht van de minister voor het belang van een goed functionerende lokale democratie. Het vertrouwen daarin is immers nooit vanzelfsprekend. Ook een nieuw kabinet zal hier continu aandacht voor moeten hebben. 

Positie raadsleden onder grote druk

De minister neemt de zorgen over de hoge werkdruk voor raadsleden serieus. We herkennen dat de positie van raadsleden onder grote druk staat door een toenemend pakket aan taken, een herwaardering van het politieke ambt is noodzakelijk. Het verhogen van het aantal raadsleden is een mogelijke aanpassing. Daarover en - breder - over het versterken van de lokale democratie gaan we graag in gesprek met een nieuw kabinet.