Hanneke Willemstein, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, schijnt haar licht op de belangrijkste veranderingen en legt uit hoe u zich als raadslid hierop kunt voorbereiden. 'Blijf niet alleen met elkaar in gesprek, maar óók met uw achterban.'

Een van de bedoelingen van de Omgevingswet is meer speelruimte bieden op lokaal niveau. Willemstein: 'De raad schept hierbij kaders en is als eerste aan zet. Te beginnen met de omgevingsvisie. Hoe moet de fysieke leefomgeving eruitzien over 20, 30 jaar en hoe gaan we daar strategisch naartoe? Neem bijvoorbeeld de onderwerpen geur en geluid. Binnen een bepaalde bandbreedte kunt u straks een eigen voorkeur aangeven, passend bij de lokale situatie. Scherpt u standaardregels enigszins aan of laat u juist veel meer de teugels vieren? Binnen de gemeenteraad moeten we meer dan ooit het gesprek aangaan; we gaan echt anders werken met z’n allen.'

“Binnen de gemeenteraad moeten we meer dan ooit het gesprek aangaan”

Andersom

De grootste verandering zit in de omgang met buitenplanse omgevingsactviteiten, oftewel gevallen die afwijken van het omgevingsplan. De ‘verklaring van geen bedenkingen’ komt te vervallen. 'De rol van de raad verandert bij de gevallen die op papier niet automatisch in het bakje ‘ja’ vallen', verduidelijkt Willemstein. 'Op dit moment is het zo dat een raadslid zo’n buitenplanse omgevingsactiviteit vanzelf onder ogen krijgt. Zijn er geen mitsen en maren, dan geeft hij of zij een verklaring van geen bedenkingen af. Maar in de nieuwe situatie is het in feite andersom: de raad moet van tevoren zelf vaststellen over welke gevallen zij bindend advies wil geven om af te mogen wijken van het omgevingsplan. En alleen die zaken belanden op de agenda.'

Dit komt de snelheid van behandelen ten goede, maar Willemstein merkt in de wandelgangen dat het ook zorgen met zich meebrengt. 'Menig raadslid vraagt zich af of er niets over het hoofd zal worden gezien bij het samenstellen van zo’n lijst. Ook niet zo gek als u het mij vraagt, niemand heeft een glazen bol. U ontdekt doorgaans pas dat u iets vergeten bent als u ermee geconfronteerd wordt. Natuurlijk kunt u de lijst hier vervolgens mee aanvullen, maar voor het betreffende geval bent u dan te laat.'

Vertaal en communiceer

Gelukkig heeft u als raad wel houvast. Zo heeft de VNG een voorbeeldlijst vol suggesties opgesteld. 'Steek daar zeker uw licht op', adviseert Willemstein. 'Maar neem de gevallen niet klakkeloos over; vertaal ze wel naar uw eigen gemeente. Denk aan een voorbeeld als ‘de bouw van meer dan 20 woningen op één locatie’. Dit is voor een klein dorp inderdaad iets waar u als raad advies over wilt geven. Want dit betekent een compleet nieuwe wijk. Maar in een grote stad zijn 20 woningen niet zoveel bijzonders en hoort het geval wellicht niet op de lijst thuis.'

“Steek zeker je licht op bij de voorbeeldlijst van de VNG, maar vertaal de gevallen wel naar je eigen gemeente”

Een ander belangrijk punt van verandering is de participatie. Iedere gemeente stelt een eigen participatiebeleid vast. 'Onder de nieuwe wet is dit beleid verplicht', vervolgt Willemstein, 'dus daar moet u goede afspraken over maken, zowel binnen de raad als het college. En blijf niet alleen met elkaar in gesprek, maar óók met je achterban, zodat burgers weten wat ze kunnen verwachten.' Hierbij doelt ze op grote plannen zoals wind- of zonnepaneelparken. 'Daar wilt u burgers niet mee verrassen. Bovendien wekt het woord participatie nogal eens de suggestie van tweerichtingsverkeer. U kunt het wellicht beter ‘informatieverstrekking’ noemen. Want bij participatie verwacht menig burger dat er altijd iets met hun mening gedaan wordt. Terwijl dit niet per definitie zo is. Enerzijds komt er niets meer van de grond als u met elke buurman rekening moet houden, en anderzijds is participatie niet afdwingbaar. Als raad bent u afhankelijk van wat een initiatiefnemer eraan doet. Maar u kunt wel meegeven aan het college wat u belangrijk vindt, dus zorg dat u dit helder hebt.” De raad moet vervolgens toetsen of alle belangen van alle partijen zijn meegenomen. Willemstein: “Dit hoeft niet super ingewikkeld te worden, zolang alle technische systemen maar op tijd doen wat ze moeten doen. Want als raadslid ben je al gauw het eerste aanspreekpunt voor ontevreden burgers; u staat tenslotte in dezelfde supermarkt en komt bij dezelfde bakker.'

Vraagbaak

Uiteraard kunnen leden ook bij de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden terecht voor ondersteuning en antwoorden op vragen. Willemstein: 'We willen onze leden zo goed mogelijk van informatie voorzien. Zo bieden we in onze online leeromgeving allerlei modules aan over onder meer de Omgevingswet. Maar denk ook aan de Raad op Zaterdag waarbij we in samenwerking met de VNG actuele zaken bespreken, de halfjaarlijkse Dag voor de Raad en de Raadsacademie, waar we kennis, vaardigheden en ervaring uitwisselen, zowel fysiek als online. Daarnaast behartigen we de belangen van raadsleden overal waar mogelijk.'