Steeds vaker krijgen gemeenten te maken met burgers die vanuit anti-institutioneel gedachtegoed instituties niet meer erkennen als gezaghebbend. Een deel beschouwt zichzelf als soeverein. De Tweede Kamer houdt hierover op 21 mei een Rondetafelgesprek. We stuurden de Kamer een position paper als inbreng.
VNG-position paper naar aanleiding van Rondetafelgesprek over omgaan met soevereinen (pdf, 132 kB)
Ernstige gevolgen voor samenleving en rechtsorde
In een gezonde democratie zijn kritische burgers essentieel. Kritiek op overheden, media of wetenschap hoort bij het publieke debat en draagt bij aan checks and balances in het democratisch bestel. Maar onvrede kan ook omslaan in wantrouwen en ontkenning van de legitimiteit van de democratische rechtsstaat. Deze houding kan ernstige gevolgen hebben voor de samenleving en de rechtsorde.
Cruciale rol gemeenten bij onderkennen en reageren op soevereine tendensen
Gemeenten hebben een cruciale rol in het vroegtijdig onderkennen en adequaat reageren op soevereine tendensen. Door kennis te versterken, signalen serieus te nemen en te investeren in verbinding met alle burgers - ook degenen die zeer kritisch zijn – kunnen gemeenten bijdragen aan een weerbare democratie. De samenwerking met de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) (onderdeel van het ministerie van SZW) en het ministerie van BZK biedt hierbij waardevolle ondersteuning
Inzet vanuit de VNG
We zetten in op:
- Versterking van lokale signaleringscapaciteit: hulp bieden aan gemeenten die willen investeren in training en bewustwording bij ambtenaren, wijkteams en jeugdprofessionals om soevereine uitingen tijdig te herkennen.
- Stimuleren van kennisdeling en intervisie: gemeenten ondersteunen bij het structureel ervaringen uitwisselen via regionale of landelijke netwerken.
- Zorgen voor handelingsperspectief: een toolkit aanbieden met instrumenten die aansluiten bij de ‘grijze zone’ – waar gedrag nog niet strafbaar is, maar wel risico’s met zich meebrengt.
- Investeren in vertrouwensherstel: gesprekken met kritische burgers faciliteren vanuit erkenning van hun zorgen, met het oog op verbinding en gezamenlijke verantwoordelijkheid.
- Gebruik van de expertise van ESS: de ondersteuning van ESS aanbieden om zowel het beleid als de praktijkkennis binnen gemeenten te versterken.