Gemeenten moeten zo snel mogelijk de term ‘fraude’ uit ICT-systemen verwijderen als deze term gekoppeld is of gekoppeld kan worden aan een persoon in het kader van de Participatiewet. Dat is de consequentie van 2 uitspraken van de Rechtbank Rotterdam.
De uitspraken zijn zo belangrijk voor gemeenten, dat de Rechtbank heeft besloten ze te publiceren. Omdat er geen hoger beroep meer plaatsvindt, informeren we nu alle gemeenten en leveranciers.
De rechtbank oordeelde in december 2023 dat fraude een kwalificatie is die niet mag volgens de AVG, omdat het begrip fraude niet voorkomt in de Participatiewet en andere sociale zekerheidswetten. De rechtbank erkent dat gemeenten bijvoorbeeld schendingen van de inlichtingenplicht moeten registreren voor handhaving van de Participatiewet. Daarvoor is verwerking van persoonsgegevens nodig. Maar volgens de rechtbank is het onwenselijk, onnodig en dus onrechtmatig om daar de kwalificatie fraude bij te gebruiken. Deze kwalificatie gaat verder dan strikt noodzakelijk en dat is in strijd met het beginsel van minimale gegevensverwerking.
Wat moet u doen?
De VNG heeft alle gemeentelijke ICT-leveranciers geïnformeerd over de uitspraken en hen verzocht de ICT-systemen aan te passen voor zover hier standaard de term fraude in voorkomt. Maar gemeenten die zelf de term fraude hebben toegevoegd aan ICT-systemen en processen voor de uitvoering van de Participatiewet, moeten die term zelf aanpassen als deze gekoppeld kan worden aan een persoon.
Het gaat bijvoorbeeld om:
- veldnamen;
- namen van tabbladen;
- tabelcodes;
- titels van lijsten, grafieken en/of tabellen;
- namen van processen;
- dossiers;
- formulieren.
Ook niet toegestaan is bijvoorbeeld:
- gebruik van de term fraude in het dossier van een bijstandsgerechtigde;
- een print met de titel fraudemelding waar ook de gegevens van een inwoner op staan;
- een lijst met de titel fraudevorderingen en namen van bijstandsgerechtigden.
In plaats van de term fraude kunt u kwalificaties hanteren zoals 'schending inlichtingenplicht', 'verzwijgen inkomsten' of 'opgave onjuist hoofdverblijf'.
Namen van afdelingen en functies
De uitspraak van de rechtbank gaat niet over benamingen van systemen, organisaties of medewerkers, zoals ‘fraudemeldpunt’, ‘afdeling fraudeonderzoek’ of ‘fraude- en preventiemedewerker’. Toch raden wij u aan de term fraude zo veel mogelijk te vermijden en benamingen te veranderen, omdat de term tegenwoordig vaak als ongewenst en te zwaar wordt gezien. Het in zijn geheel vermijden van het gebruik van de term fraude helpt ook voorkomen dat deze term per ongeluk alsnog wordt gebruikt op plekken waar dat niet mag.
Landelijke ICT-systemen
De rechtbank heeft in de uitspraken opgedragen te doen wat nodig is om te zorgen dat de kwalificatie fraude ook wordt verwijderd uit Suwinet. De VNG heeft hierop contact gezocht met het Inlichtingenbureau en BKWI. Ook is er overleg geweest met het CBS over de BUS- en BDFS-statistieken. Alle partijen hebben direct alle benodigde aanpassingen doorgevoerd of het proces tot aanpassing in gang gezet.
Meer informatie
Vraag het de jurist: Valt kwalificatie fraude in systemen bestuursorgaan onder reikwijdte AVG?
Lees de uitspraken terug: