Tijdens een kennissessie die de VNG en het NSO recentelijk voor gemeenten organiseerden, bleek dat satellietdata voor alle gemeenten kosteloos binnen handbereik zijn.

Satellietdata brengen gevolgen klimaatveranderingen haarscherp in kaart

Het satellietdataportaal van het Netherlands Space Office (NSO), het ruimtevaartagentschap van de Nederlandse rijksoverheid, biedt iedereen in Nederland kosteloos toegang tot hoge resolutie satellietbeelden. Mark Loos, senior adviseur bij het NSO, gaf aan wat er voor gemeenten mogelijk is met satellietbeelden. Bewerkte gegevens van het satellietportaal bieden bijvoorbeeld inzicht in de bodembeweging, in ruimte en tijd, in Nederlandse gemeenten. Hierdoor wordt het verzamelen van gegevens, voorspellen en plaatsnauwkeurigheid van verzakkingen mogelijk. Ook wordt met behulp van satellietbeelden de groei van vegetatie gevolgd, waardoor inzicht wordt verkregen over de gevolgen van droogte of excessieve neerslag. Satellietbeelden laten zien waar welk soort groen in een stad aanwezig is. Radarbeelden uit de ruimte zijn zeer goed bruikbaar bij het gedetailleerd in kaart brengen van overstromingen.

Satellietdata zijn te combineren met andere data, zoals luchtfoto’s, drones-beelden en sensoren. Voeg daar data analytics en slimme digitale technieken aan toe en er ontstaan geavanceerde informatieproducten die gemeenten kunnen inzetten bij klimaatadaptatie en -mitigatie. Denk hierbij aan early warning systemen die vroegtijdig waarschuwen voor wateroverlast. De gemeente Tilburg werkt aan zo’n systeem (zie best practice).

Met satellietbeelden klimaatuitdagingen in samenhang en multi-perspectivisch zien

Janneke de Zwaan, expert bij de VNG op het gebied van Geo-informatie over onze leefomgeving, had als boodschap dat de toepassing van satellietbeelden de mogelijkheid biedt de uitdagingen van klimaatverandering niet alleen te overzien, maar ook in samenhang en vanuit verschillende invalshoeken te zien. Zo helpen satellietbeelden bij het maken van complexe keuzes, die nodig zijn om gemeenten klimaatbestendig en waterrobuust te maken. Bijvoorbeeld: waar kan je het beste nieuwe woningen bouwen, rekening houdend met vragen als waar de kans op overstromingen het grootste is, waar sla je overtollig water bij piekbuien, en waar leg je groen aan om hittestress te mitigeren, de biodiversititeit en het leefklimaat te bevorderen, en waar zorgt bodemdaling als gevolg van droogte voor funderingsproblemen en verzakkingen van straten?

Call to action: ‘Gemeenten, ga aan de slag met satellietbeelden’

‘Ga aan de slag met satellietdata om je gemeente klimaatbestendig te maken’, zo klonk het tijdens de kennissessie. Professionals in gemeenten krijgen door zich te bekwamen in het gebruik van satellietbeelden, in combinatie met multi-perspectivisch denken, meer grip op de maatschappelijke klimaat-uitdagingen. ‘Maar doe het niet alleen’, zo klonk het ook. Gemeenten kunnen veel leren van kennis-instellingen en de private sector. Maar ook samenwerking met andere overheden, zoals waterschappen en veiligheidsregio’s is verstandig: om kennis te delen, om klimaatproblemen regionaal aan te pakken en expertise gezamenlijk in te kopen.

Het NSO en de VNG bieden ondersteuning bij het uitwisselen van best practices, zodat gemeenten niet zelf het wiel hoeven uit te vinden. Maar zij geven gemeenten ook hulp bij het vinden van de juiste informatie. Het NSO geeft gratis advies over welke satellietdata beschikbaar zijn, hoe ze ingezet kunnen worden en hoe ze elkaar kunnen versterken. Ook bemiddelt het NSO in het kader van SBIR (Small Business Innovation Research) bij het ontwikkelen van innovatieve oplossingen, en kan het voor medefinanciering zorgen.

Best practice: gemeente Tilburg

Sommige gemeenten maken al gebruik van satellietdata bij klimaatadaptatie en klimaatmitigatie. Tilburg is een goed voorbeeld van een overheid die het gebruik van satellietdata heeft omarmd, multi-perspectief denkt en samenwerking met andere partijen heeft gezocht. Alfonso Gil Cantabrana, beleidmedewerker van de gemeente Tilburg vertelde dat de stad in 2018 werd verrast door een wolkbreuk, die grote delen van de stad onder water zette. Tilburg werkt momenteel, in samenwerking met het adviesbureau Weather Impact, aan de verdere verbering van een early warning systeem die de gemeente na het noodweer opzette. Actuele satellietdata spelen hierbij een belangrijke rol spelen. Hulpdiensten, burgers en bedrijven kunnen op deze manier vroegtijdig gewaarschuwd worden waar (op den duur tot op straatniveau) en wanneer noodweer zal toeslaan. Tilburg doet dit de komende tijd  in het kader van W2O innovatietraject. W2O is een publiek-private samenwerking waarin gemeenten en waterschappen samenwerken om te komen tot eerdere en betere voorspellingen van lokale wateroverlast. Dit helpt overheden om tijdig de juiste maatregelen te nemen en te communiceren. Zo wordt verdere schade aan gebouwen, wegen en landbouw zoveel mogelijk beperkt.