10 gemeenten hebben deelgenomen aan een experiment om te onderzoeken of een enkelvoudig signaal van gemeentebelastingen een effectieve indicator is bij vroegsignalering van schulden. De VNG adviseert in de evaluatie onder meer om de samenwerking tussen schuldhulpverlening en gemeentebelasting te versterken.
Inzichten uit het experiment
Op basis van dit experiment is het moeilijk te concluderen of betalingsachterstanden bij gemeentebelastingen een betere indicator vormen voor dreigende (problematische) schulden dan de bestaande signalen. Gemeenten zien wel meerwaarde in het verkrijgen van een completer beeld van de financiële situatie van inwoners waardoor ze een betere inschatting kunnen maken voor een hulpaanbod.
Deelnemende gemeenten
Amsterdam, Dordrecht, Echt-Susteren, Leudal, Maasgouw, Midden-Groningen, Purmerend, Roerdalen, Rotterdam en Westland hebben deelgenomen aan het experiment. Dit signaal werd op 1 november 2021 opgenomen in de tijdelijke regeling signaal betalingsachterstanden en het experiment liep van 1 januari 2022 tot 31 december 2024.
Meerwaarde van het experiment
Het experiment bood waardevolle inzichten. Sommige gemeenten zagen een duidelijke meerwaarde doordat het hen hielp om nieuwe doelgroepen, zoals huiseigenaren en ondernemers, in beeld te krijgen. Bovendien zorgde het ervoor dat het extra signaal leidde tot meer ‘matches’ en inwoners bereikte die eerder buiten beeld bleven. Enkelvoudige meldingen, zoals een melding per e-mail zonder persoonlijk contact, leidden niet altijd tot opvolging. Het extra signaal vergrootte echter de kans om juist die mensen te bereiken die hulp nodig hebben én ervoor openstaan.
Ervaren knelpunten
Omdat niet altijd aan alle inspanningsverplichtingen binnen sociaal incasseren is voldaan vóór het doorgeven van signalen, is het onduidelijk of deze inwoners anders ook via vroegsignalering in beeld zouden zijn gekomen. Een ander knelpunt was de grote hoeveelheid signalen en de piekbelasting op een vast moment in het jaar, omdat gemeentebelastingen de belastingaanslagen op een vaste datum verstuurt. Dit maakte het lastig om individuele follow-up met persoonlijk contact te realiseren.
Gemeentelijke belastingen als vroegsignaal?
In de evaluatie roept de VNG gemeenten op om de volgende concrete verbeteringen door te voeren:
- Versterk sociaal incasseren - Herzie het incassotraject. Bijvoorbeeld door de tijd tussen communicatiemomenten te verkorten (bijvoorbeeld een herinnering direct na de uiterste betaaldatum) en de doorlooptijd van het proces te optimaliseren, zodat er geen onnodige vertraging is tussen herinnering en aanmaning.
- Versterk samenwerking tussen gemeentebelastingen en vroegsignalering – Ga na op welke manier gemeentebelastingen warm kan overdragen naar schuldhulpverlening als er sprake is van schuldenproblematiek.
Bredere discussie Wgs
De evaluatie roept de vraag op in hoeverre betalingsachterstanden bij gemeentebelastingen een effectief vroegsignaal zijn. Dit sluit aan bij de bredere discussie binnen de evaluatie van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) over vroegsignalering. Daarbij is het essentieel om te bepalen of enkelvoudige meldingen voldoende zijn of dat signalen eerst gematcht moeten worden met andere achterstanden om daadwerkelijk effectief te zijn.
Praktische verbeteringen noodzakelijk
Als gemeentelijke belastingen een structureel vroegsignaal moeten worden, zijn enkele praktische verbeteringen noodzakelijk. Zo moet de piek in aanlevering van signalen worden verminderd om gemeenten niet te overbelasten. Tot slot is het cruciaal dat gemeentebelastingen eerst zelf persoonlijk contact legt met de inwoner voordat een melding wordt doorgegeven. Dit vergroot de effectiviteit van het signaal en draagt bij aan een beter afgestemde aanpak binnen vroegsignalering.
Een cruciale vraag blijft: wanneer is het juiste moment om contact op te nemen met een inwoner? Op dit moment hebben we hier nog geen eenduidig antwoord op. Uit de evaluatie van de Wgs zou het daarom waardevol zijn om meer inzicht te krijgen in welke signalen daadwerkelijk betrouwbare voorspellers zijn van dreigende schulden.