Factoren voor succesvol datagedreven werken

Nu de toepassing van data binnen het gemeentelijk domein in een stroomversnelling raakt — van armoedebeleid tot ruimtelijke ordening — ontstaat een nieuwe realiteit: datagedreven werken is pas succesvol als ook organisatiecultuur, gedrag en structuur meebewegen met de inzet van data. Tijd om de tussenbalans op te maken tijdens een recente meetup voor beleidsmedewerkers en IT’ers van het VNG Kennisnetwerk en Samenleving.

Organisatorische uitdaging

Volgens Anne Fleur van Veenstra, wetenschappelijk directeur bij TNO Vector en hoogleraar in Leiden, is datagedreven werken geen technische opgave, maar vooral een organisatorische uitdaging. 3 voorwaarden zijn essentieel: samenwerking tussen disciplines, een ondersteunend data-ecosysteem, en juridisch én ethisch verantwoord handelen. Veel gemeenten hebben nog onvoldoende capaciteit en expertise om deze basis stevig te organiseren.

De beleidsvraag moet het startpunt zijn, stelt Van Veenstra. De datavraag volgt daaruit. Bestuurlijk commitment, gedeeld eigenaarschap en het vermogen om adaptief samen te werken zijn cruciaal. Innovaties zoals machine learning bieden kansen, maar maken niet het verschil. Wat telt, is het vermogen om met onzekerheid om te gaan en structureel te leren. Dat vraagt om een ecosysteem waarin systemen, processen én mensen in samenhang functioneren. Niet als blauwdruk, maar passend bij de lokale context.

Datagedreven werken als leertraject 

De gemeente Zwolle benadert datagedreven werken als een leertraject. Het gaat daar niet primair om technische tools, maar om gedragsverandering en organisatiecultuur. Multidisciplinaire databrigades leren in de praktijk hoe data ingezet kan worden. Er is veel aandacht voor bewustwording, procesintegratie en het delen van inzichten. Gedrag en draagvlak blijken bepalend voor succes.

Strategische herijking

Rotterdam richt zich op strategische herijking. De vorige datastrategie bood onvoldoende houvast, waarop Chief Data Officer Reino Petrona een compact en praktisch alternatief ontwikkelde. De strategie draait om vier groeipaden: verantwoord datagebruik, datamanagement en governance, mens en cultuur, en een robuust datastelsel. Elk kwartaal volgt een herijking, met een horizon van anderhalf jaar. Omdat de CDO geen formeel mandaat heeft, is de verbindende rol cruciaal: vooruitgang ontstaat alleen via samenwerking.

Reflectie en bewustwording

Hollands Kroon koos voor een ander vertrekpunt: reflectie en bewustwording. Medewerkers gebruiken daar een app, gebaseerd op de Interbestuurlijke Datastrategie, om de datavolwassenheid van hun team te beoordelen. Thema’s als opgave, technologie en organisatie komen daarbij aan bod. Volgens CDO Brian Andrews is datavolwassenheid vooral een veranderopgave. Data-ecosystemen moeten groeien vanuit context, niet vanuit techniek.

Kennisnetwerk Data en Samenleving

Dit artikel is gebaseerd op inzichten uit de meetup ‘Datagedreven Gemeente: van inzicht naar uitvoering’, een initiatief van het VNG Kennisnetwerk Data en Samenleving. Het netwerk ondersteunt gemeenten bij de digitale en datagedreven transformatie, onder meer via meetups, praktijkvoorbeelden en kennisdeling. Lees een uitgebreid artikel over de meetup van 14 mei.

Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering (GGU)

Het Kennisnetwerk Data en Samenleving is tot stand gekomen vanuit de Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering en het bijbehorende fonds GGU. Maakt uw gemeente al gebruik van de collectieve oplossingen voor onder meer het sociaal domein, de fysieke leefomgeving en op het gebied van digitalisering? Er zijn meer dan 100 producten en diensten, die de VNG samen met gemeenten ontwikkelt en beheert voor een effectieve lokale uitvoeringspraktijk. Lees meer over de GGU.