De VNG waardeert en verwelkomt de Kamerbrief 'Hoofdlijnen beleid voor digitalisering' van 8 maart 2022. De digitale transformatie is een van de grote opgaven waar we als maatschappij een antwoord op moeten vinden in de periode tot 2030. De brief geeft hier richting aan en vormt het kompas voor de komende en volgende regeerperiode(s).

Urgentie

De urgentie van dit onderwerp is hoog. Digitalisering raakt inwoners in nagenoeg alle aspecten van hun leven– veelal positief, maar soms ook negatief. Dat geldt ook in  hoge mate voor gemeenten. Zij hebben bijvoorbeeld niet alleen dagelijks te maken met cyberaanvallen, maar zetten digitalisering ook in om grote maatschappelijke vraagstukken op te lossen, zoals de duurzaamheidsopgave (mede ingegeven vanuit de Europese Green Deal) en de woningbouwopgave. Bovendien moeten alle overheidslagen zich ervan bewust zijn dat digitalisering ook een grote impact heeft op onze democratische rechtsstaat, en bedreigend kan zijn voor het vertrouwen in de overheid. We zullen als overheid weerbaar en adaptief moeten worden: versnellend waar mogelijk en tegelijkertijd normerend waar nodig. Dit kunnen we alleen samen doen. We gaan dan ook graag in op de uitnodiging van het rijk daartoe.

Kern reactie op hoofdlijnenbrief

De kern van onze reactie op de hoofdlijnenbrief is in drie punten te vatten. Ten eerste herkennen we het realisme in het benoemen van zowel de kansen als de uitdagingen van de digitale transformatie. De ordening in het vormen van het digitaal fundament, waarin inwoners, publieke waarden,  maatschappelijke opgaven en uitvoerbaarheid centraal staan, sluit aan bij onze prioriteiten, overtuigingen en strategische doelen. De sleutel tot succes ligt naar het idee van de VNG in het bereiken van samenhang en synergie via interbestuurlijke en sectoroverstijgende samenwerking. De uitvoeringskracht en leefwereld van inwoners moet in die opgave centraal komen te staan en daar kan de VNG een belangrijke bijdrage aan leveren. Alleen op die manier zorgen we dat de doelen op het gebied van de digitale overheid, de digitale samenleving en de digitale economie worden bereikt.

Ten tweede onderschrijven we nadrukkelijk de ambitie dat 'de overheid weer aan het roer gaat staan' bij digitalisering. Het is aan de overheid om te borgen dat maatschappelijke opgaven, de inwoner en publieke waarden centraal staan in de digitale transformatie. De rol die de staatssecretaris voorstelt, om normatief en proactief te acteren, past bij een toekomstbestendige, betrouwbare en adaptieve overheid.

Ten derde waarderen wij het feit dat het belang en de impact van Europees beleid en de geopolitiek sterk terugkomen in de brief. Europese ontwikkelingen zijn voor de VNG een topprioriteit. Dit is vormgegeven via het meerjarig programma Digitalisering & Europa. Het is cruciaal voor gemeenten om zich samen met medeoverheden voor te bereiden op de implementatie van het uitgebreide wetten- en standaardenpakket dat de Europese Commissie heeft aangekondigd, waaronder het digitaal kompas voor 2030 en de Europese Green Deal.

Het belang van interbestuurlijke samenwerking

De VNG heeft een unieke, centrale informatiepositie tussen nationaal beleid en lokale uitvoeringspraktijk. Maatschappelijke opgaven komen namelijk integraal samen op lokaal niveau en gemeenten staan dicht bij de leefwereld van de inwoner. De platformfunctie van onze vereniging geeft ons bovendien overzicht van lokale ontwikkelingen en trends, en van de uitvoerbaarheid van beleid. De rol van de VNG is om deze ervaringen te verbinden met onze medeoverheden en te adviseren over  nieuwe wet- en regelgeving. Een randvoorwaarde voor interbestuurlijke samenwerking is wel dat de financiële basis op orde is en er wordt gewerkt aan een wederkerige samenwerking.

Van hoofdlijnenbrief tot werkagenda

In de hoofdlijnenbrief is de basis gelegd voor de komende regeerperiode. Vanuit het kabinet neemt de staatssecretaris een duidelijke coördinerende en regisserende positie in op strategische thema’s. Het voorstel om tot een Werkagenda Digitalisering te komen spreekt ons daarbij aan en daar we willen graag – als strategische partner – aan bijdragen. Dat is ook in lijn met het aanbod dat de decentrale overheden het kabinet hebben gedaan, vanuit onze inzet voor de kabinetsformatie en vanuit de strategische Digitale Agenda Gemeenten 2024.

De VNG ziet kansen om te werken aan een vooraanstaande plaats van Nederland in de ‘digital decade’ en de Europese Green Deal. Om samenhang te bieden, zien we in een gezamenlijke werkagenda de volgende prioriteiten:

  1. Principes en het digitaal fundament – de digitale transformatie is een maatschappelijke opgave op zichzelf, waarin de rechten van inwoners en publieke waarden centraal behoren te staan.
  2. Maatschappelijke impact bezien we vanuit de leefwereld van inwoners en uitvoeringspraktijk. Waarin we beginnen vanuit de grote maatschappelijke opgaven en EU-missies. Hierin is digitalisering ondersteunend en sturend tegelijk.
  3. We streven naar excellente digitale dienstverlening, waarin de mens centraal staat en inwoners regie hebben over hun gegevens (in lijn met de bevindingen van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) en het programma Werk aan Uitvoering (WAU).
  4. Aandacht voor de onderlinge samenhang tussen het borgen van grondrechten en publieke waarden, de vertaling naar wet- en regelgeving, de ontwikkeling van technologie en infrastructuur, en het behoud van vertrouwen via transparantie en publieke verantwoording.
  5. Versnelling digitalisering door publiek-private samenwerking gericht op de digitale economie. Onder meer via de inzet van corporate startups en scale-ups bij de uitdagingen van de digitale overheid met innovatieve instrumenten. Met als doel gemeenten te helpen versnellen bij de uitrol van connectiviteit (onder meer 5G), de kansen en bedreigingen van de platformeconomie en het bieden van een bloeiende economische omgeving voor startups en scale-ups en innovatieve ontwikkelingen.

Afsluitend 

Concluderend: in de huidige kabinetsperiode zien wij vele kansen om de digitale transformatie vorm te geven. VNG werkt graag als strategisch partner samen om te komen tot een uitvoerbare werkagenda digitalisering.
 


Voetnoten

  1. Download de Kamerbrief
  2. Deze strategische doelstellingen zijn in onze verschillende agenda’s geformuleerd, waaronder de Digitale Agenda Gemeenten 2024 (pdf, 2,2 MB), de Agenda Digitale Grondrechten en Ethiek 2022-2026 (pdf, 348 kB), en de Agenda Digitale Veiligheid 2020-2024 (pdf, 1,9 MB).
  3. De 4 sporen voor de kabinetsformatie, met het aanbod specifiek onder spoor 3.
  4. Waaronder digitale dienstverlening, GDI, Public/Common Ground, digitale identiteit, interbestuurlijke datastrategie, AI en vaardigheden.
  5. Instrumenten zoals emerging tech, GovTech, infrastructuur voor innovatie zoals de Dutch Societal Innovation Hub (DSIH), en innovatieve inkoop.