Iedereen in Nederland krijgt in zijn leefomgeving te maken met maatregelen voor grootschalige opwek van duurzame wind- en zonne-energie. Dat vereist maatwerk. Overheden, maatschappelijke partners, netbeheerders, bedrijfsleven en waar mogelijk inwoners werken samen regionaal keuzes uit waar wind- en zonne-energie een plek krijgen in de leefomgeving. Deze plannen worden beschreven in de Regionale energiestrategie (RES).
De RES wordt opgesteld door een regionaal samenwerkingsverband van gemeenten, provincies, waterschappen, maatschappelijke partners en het rijk, voor de ruimtelijke inpassing van de energietransitie. Elke regio beschrijft waar en in welke mate er plek is voor de opwek van duurzame energie. Het realiseren hiervan gebeurt stapsgewijs. Gemeenten spelen ook in de uitvoering een belangrijke rol; bij de vergunningverlening, het participatieproces en de ruimtelijke planning.
RES-regio's op de kaart
Klik op de kaart voor meer informatie of bekijk deze digitale kaart RES 1.0
De RES op weg naar 2030 en 2050
De RES is een beleidsdocument dat de komende jaren verder wordt ontwikkeld. Elke 2 jaar is er een update. Op dit moment wordt toegewerkt naar de RES 2.0, een document dat in juli 2023 gerealiseerd moet zijn.
Elektriciteit
De focus van de RES ligt op de opgaven van de sectortafel Elektriciteit. Om de doelen uit het Klimaatakkoord te bereiken, staan de 30 regio’s aan de lat om in 2030 35 Terawattuur (TWh) aan duurzame energie op land te realiseren. Opwek van duurzame energie op zee alleen is niet genoeg. Omdat de opwek van duurzame opwek van elektriciteit op land grote invloed heeft op de leefomgeving, moet de realisatie ervan zorgvuldig worden afgewogen en ingepast.
Lees meer over de opgave op het gebied van elektriciteit
Als een regio dit wil, kunnen ook opgaven van andere tafels worden meegenomen in de RES, zoals maatregelen voor duurzame mobiliteit, industrie of landbouw en landgebruik. Besluitvorming over de RES’en vindt in onderlinge afweging plaats via de gemeentelijke, provinciale en nationale omgevingsvisies en -plannen.
Wind op land
De VNG heeft een actieve rol in de ondersteuningsstructuur voor windprojecten op land. De Helpdesk Wind op Land is opgezet om decentrale overheden te ondersteunen in de realisatie van windprojecten. Gemeenten mogen sinds juni 2021 voor milieunormering niet meer aansluiten bij de normen van het activiteitenbesluit. Zij moeten nu eigenstandig op de situatie toegesneden milieunormen vaststellen. Aanleiding hiervoor is de uitspraak van de Raad van State in het zogenoemde Nevele-arrest.
Zon op objecten en land
Grootschalige opwek van elektriciteit via fotovoltaïsche ofwel PV-panelen (>15 kWp) vormt een belangrijk aandeel in de totale opwek van hernieuwbare energie.
De Voorkeursvolgorde zon (ook wel zonneladder), geïntroduceerd in de NOVI, geeft de gewenste prioritering aan in de locaties voor opwek van zonne-energie. De voorkeur gaat uit naar zon op daken, gevels en objecten, vervolgens op onbenutte terreinen in bebouwd gebied en buiten bebouwd gebied (waterzuiveringsinstallaties, vuilnisbelten, bermen van spoor en autowegen), en ten slotte in het landelijk gebied.
Knelpunten en oplossingen
Diverse RES-regio’s hebben in hun RES 1.0 knelpunten gesignaleerd om voldoende duurzame energie, waaronder ook via zon op daken, te kunnen opwekken. Een onafhankelijke werkgroep bestaande uit enkele RES-regio’s, departementen, koepels, maatschappelijke organisaties en bedrijven, heeft de knelpunten geanalyseerd en oplossingsrichtingen aangegeven in het rapport Samen het dak op voor een zonnige toekomst.
Helpdesk
Naar aanleiding van dit onderzoek is de Helpdesk Zonopwek opgericht om regio’s (gemeenten of in RES-verband) te ondersteunen in het realiseren van opwek van zonne-energie op met name daken en objecten. Betrokken partijen bij deze ondersteuningsstructuur zijn, naast de VNG, de ministeries van EZK en BZK, IPO, NP RES, RVO en netbeheerders.
Handreiking
Deze helpdesk heeft onder meer de handreiking Uitvoeringsstrategie Zon op daken en objecten gepubliceerd. De handreiking is zelfstandig te volgen, maar u kunt ook daarbij ook ondersteuning krijgen in sprintsessies.
Relevante werkbladen (NP RES)
Wat doet de VNG
De VNG is een van de opdrachtgevers van het Nationaal Programma RES, samen met de koepelorganisaties IPO, UvW en de ministeries van BZK en EZK. Het NP RES ondersteunt het proces door kennis te ontwikkelen en delen, een lerende community te faciliteren, partijen te verbinden, knelpunten te agenderen en koppelkansen te signaleren.
In het kader van de RES heeft de VNG een actieve rol in het signaleren en agenderen van de ondersteuningsbehoeftes en knelpunten bij gemeenten. De VNG faciliteert gemeenten in het realiseren van de regionale energiestrategieën, eigenstandig of via het NP RES. Onderdeel hiervan is het organiseren van informatiebijeenkomsten waarin ook ruimte is voor vragen van en gesprekken met gemeenten. Ook worden er meedenksessies georganiseerd over actuele zaken waarin de mening van gemeenten wordt gevraagd en aandachtspunten worden gedeeld.
Meer informatie
Raadgever over de Regionale Energiestrategieën en energie-infrastructuur
Meer informatie over de RES, de werkwijze en het wat, waarom en wanneer, leest u op de website van het NP RES (regionale-energiestrategie.nl). Daar vindt u onder meer
- introductieprogramma voor raadsleden over de energietransitie
- video's over de regionale energiestrategie
- informatie over de volgende onderwerpen:
Systeemefficiëntie
Voor de opwek van duurzame energie is een ingrijpende uitbereiding en aanpassing van het energienet nodig. Het is een grote uitdaging om het net beschikbaar en toegankelijk te houden en daarmee toekomstbestendig en robuust. Kortom, er zijn forse uitbereidingen en aanpassingen nodig op het gebied van systeemefficiëntie.
Lees meer over systeemefficiëntie
Warmte
Voor het verwarmen van de gebouwde omgeving, moeten alle duurzame-energiebronnen worden benut. Voorbeelden zijn verwarmen met geothermie, restwarmte van de industrie of aquathermie.
Leefomgeving
Met de transitie naar duurzame energie gaan we meer windmolens en zonneparken zien. Dit gaat de leefomgeving ingrijpend veranderen. Om een goede afweging te maken moeten belangen goed worden afgewogen en combinaties worden gezocht met andere opgaven zoals bijvoorbeeld woningbouw.
Lees meer over de leefomgeving
Participatie
Niet alleen is afstemming en deelname van inwoners van belang bij deze opgave, in het Klimaatakkoord is lokaal eigendom (streefpercentage is 50%) en financiële deelneming een belangrijk onderwerp. Dit betekent niet alleen eigendom maar ook zeggenschap.