Waarom is professioneel (collectief) opdrachtgever- en opdrachtnemerschap belangrijk?

Het realiseren van passende zorg en ondersteuning voor jeugdigen met een weinig voorkomende specialistische hulpvraag is een complexe opgave. De complexiteit omvat op hoofdlijnen drie aspecten:

• Complexiteit van de hulpvraag van jeugdigen en hun gezinnen
• Complexiteit van de omgeving waarin gemeenten en aanbieders opereren
• Complexiteit in de samenwerking tussen gemeenten onderling en aanbieders onderling

Deze complexiteit vraagt om professionaliteit, vanuit zowel gemeenten als aanbieders, en het nemen van verantwoordelijkheid. Ieder dient daarbij vanuit zijn eigen rol te acteren, met oog voor de rolopvatting en –invulling van de ander. Daarnaast dienen ook gemeenten onderling en aanbieders onderling samen op te trekken. In dat geval is er sprake van collectief opdrachtgever-, respectievelijk opdrachtnemerschap.

Wat verstaan we onder professioneel (collectief) opdrachtgever- en opdrachtnemerschap?

We kunnen een onderscheid maken tussen formeel en informeel opdrachtgever- en opdrachtnemerschap:

• Er is sprake van formeel opdrachtgever- en opdrachtnemerschap wanneer partijen zich beroepen op de juridische regels en afspraken die formeel zijn vastgelegd. Dit doen ze vanuit hun rol als formeel opdrachtgever en formeel opdrachtnemer.
• Er is sprake van informeel opdrachtgever- en opdrachtnemerschap wanneer partijen, vanuit de relatie die ze met elkaar opbouwen of hebben opgebouwd, een beroep doen op elkaars kennis, expertise, netwerk et cetera. Dit doen ze vanuit hun rol als (vraagstuk-)verantwoordelijke.

Daarnaast kunnen we een onderscheid maken tussen het collectieve en het individuele opdrachtgeverschap:

• De collectieve opdrachtgever zijn de gemeenten die samenwerken in regioverband. Deze stellen de kaders vast waarbinnen de jeugdhulp organisaties diensten leveren aan de jeugdigen van de betrokken gemeenten. In deze rol van collectieve opdrachtgever moeten de gemeenten met elkaar tot overeenstemming komen wat zij qua dienstverlening van de jeugdhulp verwachten.
• De individuele opdrachtgever (gedefinieerd als de individuele gemeente) neemt producten en diensten af binnen de kaders die door de collectieve opdrachtgever zijn vastgelegd.

De afspraken die de gemeenten, als individuele opdrachtgevers, in (boven)regionaal verband maken bepalen de ruimte die de collectieve opdrachtgever heeft. Ook bij opdrachtnemers kan er sprake zijn collectieve en het individuele opdrachtnemerschap:

• De collectieve opdrachtnemer zijn diverse jeugdhulp aanbieders die in de vorm van bijvoorbeeld een consortium samenwerken om betere zorg voor jeugdigen te realiseren (en dit alleen kan door de krachten te bundelen en er dus geen sprake is van kartelvorming). Samen zijn zij verantwoordelijk voor goed uitvoeren van de gegeven opdracht en onderling zullen zij de afspraken moeten maken over wie wat uitvoert en welke vergoeding hier tegenover staat.
• De individuele opdrachtnemer is een jeugdhulpaanbieder de zelfstandig een opdracht heeft ontvangen van de opdrachtgever. Hij is als individuele jeugdhulpaanbieder verantwoordelijk voor het goed uitvoeren van de opdracht.

Als (collectief) opdrachtgever en opdrachtnemer heb je formele en informele instrumenten om te sturen. Deze worden beschreven in de Kadernotitie Collectief opdrachtgeverschap en opdrachtnemerschap in de jeugdhulp.

Wat doet een professioneel (collectief) opdrachtgever?

Een professioneel (collectief) opdrachtgever …

• voert ambtelijk en bestuurlijk het gesprek over de veranderopgave, landelijke en regionale ontwikkelingen, beleidsmatige en strategische ontwikkelingen in de regio, (verleningen van) contracten en gewenste volumes. Hierbij wordt telkens op lokaal, daarna regionaal (met een vertegenwoordiger) en bovenregionaal (met een vertegenwoordiger) het gesprek gevoerd.
• organiseert in zijn cyclus momenten om (potentiële) opdrachtnemers te betrekken en voert met hen periodiek gesprekken over de beschikbare (systeem)informatie, eigen doelstellingen, percepties en belangen en die van de ander.
• durft keuzes te maken met betrekking tot de aanbieders waarin de komende jaren wel en niet wordt geïnvesteerd. Deze keuze vloeien voort uit een gedegen analytische aanpak. Bij deze analyse dient sprake te zijn van erkende achterliggende modellen en gesprekken, ook met cliëntorganisaties en  ervaringsdeskundigen, die aanpak en richting onderbouwen.
• vertaalt de gemaakte keuzes naar meerjarige contracten, waarbij binnen de contracten een groeipad is gedefinieerd en ruimte is voor tussentijdse bijsturing.
• beseft dat verschillende juridische vormen een impact hebben op de positie en sturingsinstrumenten, zowel formele als informele sturingsinstrumenten, van zowel opdrachtgever als opdrachtnemer.
• overziet financiële consequenties en het baseert besluiten op feiten. Hiervoor is een nulmeting en actuele kwalitatieve en kwantitatieve informatie, gebaseerd op meerdere bronnen essentieel.
• focust op het beantwoorden van de ‘wat’-vraag en richt zich in zeer beperkte mate op het beantwoorden van de ‘hoe’-vraag. Als de opdrachtgever aan de slag gaat met de ‘hoe’-vraag gaat het altijd om het stellen van randvoorwaarden voor het invullen van de ‘hoe’-vraag (bijvoorbeeld interventies moeten evidence-based zijn).
• zorgt voor een expliciete en tijdige cyclus van controle, advies én kaderstelling.
• hanteert een iteratief proces waarbij verdere stappen leiden tot verbreding en verdieping.
• heeft inzicht in de hoogte van de parameters van de (gemiddelde) kostprijs van de opdrachtnemer(s) en baseert hier een reëel tarief op.

Wat doet een professioneel opdrachtnemer?

Een professioneel opdrachtnemer …

• … is verantwoordelijk voor het goed uitvoeren van de via het contract gemaakte afspraken.
• … realiseert een actieve en tijdige cyclus van informeren, voorstellen en waar nodig bijsturen.
• … heeft zicht op de kostprijs van het product dat hij levert en de hoogte van de parameters die deze kostprijs beïnvloeden.
• … beseft dat de transformatie die gerealiseerd moet worden alleen bereikt kan worden door actieve samenwerking met de opdrachtgever.
• … heeft zijn monitoring zo ingericht dat er op elk moment inzicht is op de KPI’s waarop de opdrachtgever stuurt.
• … heeft een interne leercyclus opgezet waarin innovatie een constant terugkeren onderwerp op de agenda is.

Welke lessen kunnen we leren van andere jeugdregio’s?

Lessen uit de praktijk staan binnenkort online.