11 april 2022

Voor wie het niet of niet precies weet, op basis van het LSI-convenant werken verschillende ketenpartners samen aan complexere handhavingsvraagstukken in het sociaal domein. Een gemeente pakt bijvoorbeeld samen met UWV, SVB, Nederlandse Arbeidsinspectie, politie en Belastingdienst problemen in een bepaalde wijk aan. Groot voordeel is dat zo’n gezamenlijk optreden veel gerichter en effectiever is. Maar tijden veranderen. En de aanpak van problemen door deze multidisciplinaire interventieteams verandert mee. VNG Naleving en UWV hebben de handen ineengeslagen om die veranderingen te stimuleren.

Corona stimuleerde veranderingen

Peter Lanser is als Projectmanager Multidisciplinair Handhaven bij VNG Naleving een van de drijvende krachten achter de doorontwikkeling van de werkwijze van de LSI. ‘Eigenlijk’, blikt hij terug, ‘bood de vervelende coronatijd ons de kans om nieuwe manieren van handhaving te beproeven. Huisbezoeken waren niet meer mogelijk, maar wat konden we nog wel? Binnen VNG Naleving ontwikkelden we een routekaart Alternatief Handhaven, waarin zaken als telefonisch horen en dieper dossieronderzoek terugkwamen. Veel minder belastend dan huisbezoeken. En ook gewoon broodnodig in een tijd waarin we als overheid de menselijke maat in ons handelen moeten zien terug te vinden.’ 

Lanser vertelt dat een volgende stap was om de informatie waarover de verschillende partners beschikken en de fraudevormen die ze onderzoeken eens naast elkaar te leggen. Om de raakvlakken en overlap weer eens helder voor de geest te krijgen. Maar een deel van deze stap was ook om goed te kijken hoe partners omgaan met hun data, ook in relatie tot de LSI-projecten. Belangrijk met het oog op de wens om meer datagestuurd te gaan werken. 

Datagestuurd werken

Lanser omschrijft datagestuurd werken als de basis van de nieuwe LSI-aanpak. Riens Koopman, Manager risicomanagement en intelligence bij handhaving UWV, knikt instemmend. ‘Alle ketenpartners maken de omslag om minder vanuit meldingen en veel meer vanuit data te gaan werken’, zegt hij. ‘De grote voordelen hiervan zijn dat je aanpak veel beter is onderbouwd en je de kans vergroot dat je de juiste risico’s, thema’s en/of fenomenen aanpakt. Dit leidt er ook toe dat je problemen vaak eerder signaleert en meer aan de preventieve dan de repressieve kant zit.’ Koopman benadrukt dat ‘ethisch zorgvuldig’ en ‘in overeenstemming met de wetgeving’ meer dan ooit aan de basis zal liggen van deze manier van werken. Lanser: ‘Je zou kunnen zeggen dat de AVG, de toeslagenaffaire en het rapport Tussen staat en menselijke maat als kaders dienen voor de toekomst van de LSI. Die laatste biedt aandachtspunten voor de ontwikkeling van handhavingsbeleid en -instrumentarium.’ 

Samenwerking op thema’s en fenomenen

Koopman noemde al even kort de aanpak van thema’s en fenomenen. Tijdens de bijeenkomst van 23 maart lichtte elke ketenpartner een eigen thema of fenomeen toe. Denk aan de taxibranche, een fenomeen als schijnverlating, onjuiste inschrijvingen of de Wet arbeidsvoorwaarden gedetacheerde werknemers in de Europese Unie (WagwEU). Daarna bekeken de deelnemers de mogelijkheden voor en moeilijkheden van een gezamenlijke aanpak van zo’n thema of fenomeen in LSI-verband. Niet voor niets. Koopman: ‘De wens bestaat om in LSI-verband niet alleen meer lokaal te kijken vanuit een wijk of gebied, maar juist ook vanuit thema’s en fenomenen.’ ‘Niet alleen gemeenten, maar ook ketenpartners kunnen zo zorgen dat problematiek sneller gezamenlijk wordt opgepakt’, vult Lanser aan. Later dit jaar vindt binnen de LSI een pilot plaats met een van de onderkende thema’s of fenomenen.

Het gaat om mensen

Als het gaat om handhaving rond het sociaal domein, dan ontkom je vandaag de dag niet meer aan de menselijke maat en maatwerk. Lanser: ‘Dat begint eigenlijk al bij de toepassing van het meetinstrument Rijker Verantwoorden. Kort gezegd: kijken naar de bedoeling van het werk. Controleren we een wijk waarin de leefbaarheid onder druk staat, dan zijn cijfers over beëindigde uitkeringen en opgelegde boetes niet voldoende. Het is bijvoorbeeld ook kijken hoe mensen in de wijk de controle en het effect ervan hebben ervaren.’ In het kader van maatwerk noemt Lanser de implementatie van de interventietoolbox van de Nederlandse Arbeidsinspectie binnen de LSI. ‘Op basis van de drietrapsraket kiezen-begrijpen-aanpakken kunnen we per doelgroep, thema of fenomeen vrij secuur de meest effectieve interventiemix kiezen. Van nalevingscommunicatie op basis van inzichten uit de gedragsbeïnvloeding tot onaangekondigde inspecties. Zo doen we er alles aan om te zorgen dat we alleen handhaven daar waar dat echt nodig is én in de mate waarin dat nodig is. Wordt vervolgd!’

Meer informatie

• Over de Landelijke Stuurgroep Interventieteams
• Contact opnemen met de adviseur multidisciplinair handhaven in uw regio
• Rapport Tussen staat en menselijke maat (Rijksoverheid)
• Interventietoolbox Nederlandse Arbeidsinspectie (Online magazine Nederlandse Arbeidsinspectie)