De ‘verklaring van geen bedenkingen’, die de raad nu afgeeft bij geen mitsen en maren, maakt plaats voor een meer pro-actieve werkwijze. Een gesprek met Gertjan te Hoonte, raadslid in de gemeente Utrecht en lid van de commissie griffiers en raadsleden van de VNG, over deze overgangsperiode. 'De toekomst zal moeten uitwijzen of we geen projecten voorbij laten gaan die we toch wel hadden willen zien.'

De Utrechtse gemeenteraad houdt zich al een tijd bezig met de invoering van de Omgevingswet. Te Hoonte: 'Alleen al om te begrijpen wat er allemaal op ons afkomt, is goede voorbereiding essentieel. Daarom hebben we de afgelopen jaren met regelmaat sessies over de Omgevingswet georganiseerd. De ene keer alleen intern, de andere keer met externen. Wat zit eraan te komen, hoe staan we ervoor? Met raadsleden, programmamanagers en de griffie zoeken we continue balans.' Ook hebben ze alle visiestukken onder de Omgevingswet geschaard en proefvisies gemaakt voor projecten en wijken. 'De Omgevingswet is er voor een lange tijd, dus je moet een model hebben dat past bij de schaal van je gemeente en de manier waarop de raad werkt. Bij een grote stad als Utrecht levert één visiedocument nog wel wat discussie op. We hebben zoveel wijken. Hoe ver gaan we in het op maat maken? Het is zaak dat we niet ‘zomaar’ iedereens wensen opnemen in onze visie, maar goed doordenken wat al die zinsnedes straks voor gevolgen hebben voor het beleid.'

Zo beleidsarm mogelijk switchen

Momenteel besteedt de gemeenteraad veel tijd en energie aan de overstap van de algemene verklaring van geen bedenkingen naar de nieuwe manier van werken. Te Hoonte: 'Wil je niet dat het college het doet, dan moet je als raad aangeven dat je er zelf bindend advies over wilt geven. Het blijft spannend of we de juiste dingen benoemen. En we willen onder de Omgevingswet ook geen zeggenschap verschuiven. Na een goede discussie hebben we besloten dat we de huidige algemene verklaringen van geen bedenkingen waar mogelijk omgedraaid vast gaan leggen. Dit is een beleidsarme methode die het meeste draagvlak creëert.'

Omgedraaid vastleggen is een beleidsarme methode die het meeste draagvlak creëert

Het college kwam met een soort menukaart, als voorzet van zaken waar de raad bindend advies over gaat geven. Veelal zaken die goed omkeerbaar zijn. Zoals de bouw van een wijk vanaf een bepaalde grootte. Te Hoonte legt uit: 'Op dit moment geldt nog dat tót 250 woningen, de raad geen bezwaar heeft. Onder de Omgevingswet draaien we dit om door het te formuleren als: de raad wil zich uitspreken over de bouw van wijken van méér dan 250 woningen.' Maar omdraaiing werkt natuurlijk niet altijd. 'Hier gaan we in een volgende vergadering een ei over leggen. Bovendien blijkt de algemene verklaring van geen bedenkingen ook wel wat verouderd. Soms verwezen we naar oude beleidsstukken, dus we grijpen de Omgevingswet ook aan om op te schonen. De toekomst zal vervolgens moeten uitwijzen of we geen projecten voorbij laten gaan die we toch wel hadden willen zien.'

Uitdaging: de verkorte beslistermijn

Een andere verandering die nog tot discussie leidt aldus Te Hoonte, is hoe als raad om te gaan met de verkorte beslistermijn. 'Als iemand een vergunningsaanvraag indient die valt onder het bindend advies van de raad, dan moeten we daar binnen acht weken een besluit over nemen. En hierbij blijken onze oorspronkelijke procedureafspraken enigszins in de weg te staan.' De gemeente Utrecht heeft enkele jaren geleden ingevoerd dat er elke zes weken een commissievergadering plaatsvindt. 'Dan bekijken we de binnengekomen aanvragen en agenderen deze vervolgens voor de volgende vergadering, zes weken later. Maar hiermee wordt de acht wekentermijn wat krap. Alle aanvragen moeten echt op tijd meegaan. En een standaard verlenging willen we ook niet. Nog even los van de vraag of dit überhaupt juridisch gezien zou mogen, draait de Omgevingswet immers om versnelling van procedures.'

Een standaard verlenging willen we niet; de Omgevingswet draait immers om versnelling van procedures

Momenteel wordt onderzocht hoe de raad dit het best kan aanpakken. Te Hoonte: 'We overwogen een bestuurscommissie maar het gevoel overheerst dat het beter is als de gehele raad zich erover dergelijke besluiten buigt, en niet een groepje afgevaardigden. Bovendien zou dit een tijdelijke oplossing zijn. Een werkgroep bekijkt nu hoe we de besluitvorming in de reguliere processen een plek kunnen geven. Binnen Utrecht hebben we bovendien de unieke situatie dat er vrijwel elke donderdag wel vergaderingen zijn. Er zijn dus vaak contactmomenten tussen raadsleden, wat het gevoel sterkt dat we dit toch moeten kunnen regelen. En we moeten ook niet vergeten: de raad heeft ook zelf een hand in de hoeveelheid werk door niet over téveel zaken bindend advies te willen geven.'