Tien jaar geleden vulde hij zijn werk totaal anders in dan nu. ‘Als je op een gegeven moment ervaren bent, kun je dwars door de wet heen kijken en óók de menselijkheid erbij pakken.’ Het maakt Klee tegenwoordig veel flexibeler in de gespreksvoering. ‘Als je onervarener bent heb je vooral de wet in je hoofd. En dan moet je ook nog menselijk blijven. Als je die twee niet integreert krijg je hele houterige en moeizame gesprekken.’ Volgens Klee roept dat dan weer irritatie op bij de cliënt. ‘Die wil een mens tegenover zich hebben, maar heeft het gevoel met een robot te maken te hebben.’ 

Maar dan op een manier dat ik laat merken dat we de cliënt ook echt horen en zien

Robot versus de menselijke maat

Volgens Klee heeft het integreren van de menselijke maat en de letter van de wet te maken met deskundigheid en niet met het huidige tijdsbeeld waarin veel aandacht is voor de menselijke maat. Hoe hij dat dan tegenwoordig anders doet? 

‘Ik krijg regelmatig huilende mensen tegenover me, die zich zichtbaar rottig voelen.’ Dan toont Klee zijn begrip voor de situatie. ‘In jouw schoenen had ik misschien hetzelfde gedaan. Je moet wel voor jezelf zorgen, voor jouw kinderen, dat snap ik oprecht’, illustreert Klee, om te laten zien hoe zo’n gesprek dan kan gaan. Om vervolgens wel te melden dat de gesignaleerde situatie ongewenst is vanuit het oogpunt van de gemeente en dat daar bepaalde consequenties aan verbonden zijn. ‘Maar dan op een manier dat ik laat merken dat we de cliënt ook echt horen en zien.’

Voorlichting en preventie

Wat Klee in den lande ziet is dat handhavingsafdelingen steeds meer gericht zijn op voorlichting en daarmee op preventie van misbruik. Zeker voor de collectieve bewustwording vindt hij dat een goed initiatief.

Het gaat bijvoorbeeld om folders en posters met informatie zoals ‘Grote aankoop en een bijstandsuitkering? Hou het precies bij en geef het direct door aan uw gemeente.’ Daarbij staat een spiksplinternieuwe scooter afgebeeld. ‘Als iemand een vakantie van 2000 euro naar de Verenigde Staten voor jou betaalt: meld het’, zo verduidelijkt Klee.

Dus alles wat er binnenkomt waar wij niets van weten, vormt voor de cliënt al een risico

Consequenties

Of hij begrip heeft voor mensen die dit niet melden, juist omdat het consequenties kan hebben? ‘In de bijstand zit je op de bodem, je hebt bijna niets. Dus alles wat er binnenkomt waar wij niets van weten, vormt voor de cliënt al een risico’, beaamt Klee. ‘Maar openheid van zaken is de prijs die iemand betaalt in ruil voor een substantieel geldbedrag dat maandelijks door de gemeente wordt verstrekt.’

Elke Nederlander wordt geacht de wet te kennen. ‘En ik kan me voorstellen dat het doorlezen daarvan een ramp is’, zegt Klee. ‘Daarom geven we ook altijd het advies om alles wat relevant lijkt met de consulent van de gemeente te bespreken.’

Balanceren werpt vruchten af

Daarmee komt Klee met het antwoord op de vraag hoe de menselijke maat en het gegeven van de wet dan samengaan. ‘Wettelijk gezien kunnen alle giften consequenties hebben. Maar als iemand na een rotperiode met bijvoorbeeld ziekte, door een vriend wordt meegenomen op vakantie en het gaat verder fantastisch in het re-integratietraject waar diegene aan meedoet, dan strijk ik als mens met de hand over mijn hart.’

Klee’s balanceertactiek tussen de letter van de wet en de menselijke maat lijkt in Renkum zijn vruchten af te werpen. Toen hij in 2019 begon, zaten er 600 mensen in de bijstand. Inmiddels zijn dat er 450. Tijd voor hem om zijn werkzaamheden over te dragen aan een nieuwe collega en zelf een andere uitdaging aan te gaan: als toezichthouder van de Wmo.

Meer informatie

• In de kennisomgeving Participatiewet vindt u meer informatie en instrumenten waarmee u preventie, toezicht en naleving binnen uw organisatie kunt inrichten.
• Bekijk onze video met Arjan Klee op YouTube: