Nathan Ducastel: ‘Het gonst in het hele sociaal domein’

De laatste maanden ben ik als directeur van VNG Realisatie en VNG Naleving veel bezig geweest met de fusie van beide VNG-bedrijven per 1 januari 2023. Allebei richten ze zich op het verbeteren van de uitvoering bij gemeenten en ze kunnen elkaar op inhoud versterken. Samen met andere organisatorische en menselijke motieven maakt dat de fusie een logische stap. 

Naleving en Realisatie weten elkaar al te vinden

Naleving blijft gemeenten daarbij ondersteunen zoals het dat altijd deed. De winst zit in de verbinding. Een mooi voorbeeld daarvan zie ik in het domein van kinderopvang. Daar staan we aan de vooravond van grote veranderingen. Om gemeenten ‘preventief’ te ondersteunen vinden wij het belangrijk dat er een uitvoeringstoets komt. In de voorbereiding op de gesprekken hierover zie ik dat Realisatie en Naleving elkaar al weten te vinden. 

De cirkel rond maken

Zo is Realisatie onder meer thuis in impact assessments en uitvoeringstoetsen. Realisatie kan helpen om de gevolgen van de veranderingen voor gemeentelijke processen in kaart te brengen. En zo’n uitvoeringstoets geeft ook weer brandstof aan onze beleidsdirectie. Die kan de uitkomsten gebruiken in gesprekken met het departement.

De wereld in beweging

Eigenlijk gonst het in het hele sociaal domein. Kijk ik naar zorg, dan zie ik veel gemeenten hard werken aan mogelijkheden om een integer zorgveld te creëren en malafide zorgaanbieders te weren. En naleving in het domein van werk & inkomen zal zichzelf in de veranderende politiek-maatschappelijke context opnieuw moeten uitvinden. Allemaal uitdagingen waar we samen voor staan. 

Anna van den Boogaard: ‘Hoe kom je tot een rechtmatige én rechtvaardige uitvoering?’

Vanuit mijn vorige functie als programmamanager bij de Stichting Lezen en Schrijven hield ik mij bezig met de aanpak van laaggeletterdheid bij gemeenten. De dynamiek van gemeenten ken ik dus goed. Vanuit die functie weet ik ook maar al te goed hoe groot de groep mensen is die niet voldoende kan lezen en schrijven om zich te redden in het dagelijks leven. 

Rechtvaardig en rechtmatig

Als Nathan het heeft over het opnieuw uitvinden van naleving, denk ik direct aan het vinden van de balans tussen rechtvaardigheid en rechtmatigheid. Hoe kunnen gemeenten hun processen en systemen zo inrichten dat aan beide optimaal recht wordt gedaan? Aan de ene kant zorgen dat burgers krijgen waar ze recht op hebben en tijdig signaleren en hulp bieden als mensen onbewust en onbedoeld fouten maken in het ingewikkelde systeem van de sociale zekerheid. Aan de andere kant proportioneel optreden als er daadwerkelijk sprake is van fraude.

Nieuwe wegen ontdekken en antwoorden vinden

Daarom juich ik de tendens naar preventie, menselijke maat en maatwerk in de nieuwe visie op handhaving van het ministerie van SZW toe. Een volgende vraag is natuurlijk hoe hier handen en voeten aan te geven. Hoe kom je tot een rechtvaardige en rechtmatige uitvoering? Daar willen wij samen met gemeenten werkende antwoorden op vinden. 

Oppassen voor willekeur

En dat is een forse uitdaging. Neem maatwerk. Dat klinkt mooi, maar voor je het weet is er sprake van willekeur. Ook over het begrip menselijke maat bestaat nogal wat discussie. In mijn ogen komt het er in essentie op neer dat je als burger het gevoel hebt dat er met een menselijke blik naar je wordt gekeken. En dat je de gemeente kunt bellen en iemand treft die naar je luistert en je kan helpen. Dat vraagt allemaal veel van de uitvoering. Die impact kunnen we samen met Realisatie in beeld brengen.  

Bas Wijnen: ‘Samen aan dezelfde kathedraal bouwen in plaats van alleen maar stenen sjouwen’

Op de basisschool was ik een van de weinige kinderen die naar het vwo ging en in mijn gezin de eerste die ging studeren. Ik ben me ervan bewust dat niet iedereen dezelfde kansen krijgt. Daar komen mijn drijfveren uit voort: gelijke kansen, rechtvaardigheid en fatsoenlijk ‘draaiende’ systemen in ons land. Daar kan ik in deze functie aan bijdragen.

Stem uit het veld

Elke gemeente heeft een handhaver kinderopvang, die bijdraagt aan het verbeteren van de kwaliteit van kinderopvanglocaties. Wij ondersteunen handhavers bij de uitvoering van hun werk, maar brengen hun ervaringen en praktijkkennis ook in bij het landelijk debat. En dat is echt een belangrijke stem. In de samenwerking met Realisatie merk ik dat er meer methoden, werkwijzen en collega’s zijn die de wijsheid van de uitvoering naar boven halen. Dat maakt die stem nog krachtiger!

Samenwerking nodig, niet vanzelfsprekend

De ellende die malafide zorgaanbieders veroorzaken voor kwetsbare mensen en de grote groep goede aanbieders gaat me echt aan het hart. Wat ik ook heel schrijnend vind is dat het domein zo complex is georganiseerd. In de strijd tegen zorgfraude hebben veel verschillende organisaties een stukje van de puzzel in handen. Samenwerking is dus nodig, maar niet altijd vanzelfsprekend. Ik mis soms het positieve gevoel dat we samen aan dezelfde kathedraal bouwen in plaats van alleen maar stenen sjouwen.’ 

Steen voor steen

Die samenwerking krijgen we alleen sluitend door te focussen op wat wel goed gaat. De vorige week gestarte proeftuin waarin partijen samen kijken wat er wel kan, wat de volgende stapjes kunnen zijn, is een veel vruchtbaardere manier van werken dan verkokerd blijven handelen. Want uiteindelijk komt dat neer op niet effectief handelen. 

Zelf zoeken we vanuit VNG Naleving bijvoorbeeld de samenwerking met i-Sociaal Domein om te kijken hoe we in de contractstandaarden niet alleen de administratieve lasten voor zorgaanbieders kunnen terugdringen, maar ook kunnen bijdragen aan de rechtmatige besteding van zorggeld. Want, zoals Nathan al zei, de winst zit in de verbinding.

Volgend jaar zullen Anna van den Boogaard en Bas Wijnen regelmatig bloggen over actuele onderwerpen binnen hun domeinen. Van gegevensdeling en de herijking van de Landelijke Stuurgroep Interventieteams tot een landelijk dekkende infrastructuur voor regionale kennisdeling voor toezichthouders Wmo en Jeugdwet. Wordt vervolgd.