Hoe geven gemeenten de functie toezichthouder rechtmatigheid Wmo en Jeugdwet vorm? De gemeente Nissewaard maakte gebruik van de methode ‘Learning by Doing’.
Sinds eind 2020 heeft de gemeente Nissewaard 2 toezichthouders rechtmatigheid Wmo en Jeugdwet. We spraken met Fanny Brongers en Evelien van Wijngaarden over de manier waarop zij hun functie als toezichthouder hebben ingericht en praktisch uitoefenen.
Het inrichten van een nieuwe functie
Van Wijngaarden was eerder Wmo-consulent beschermd wonen binnen de gemeente Nissewaard en zag toen al casussen voorbijkomen waarvan ze dacht: ‘Hier klopt iets niet helemaal’. ‘Nu de functie van toezichthouder een plek heeft binnen de gemeente kunnen we daar ook echt iets mee, zowel preventief als reactief.’ Brongers heeft een achtergrond als ambtenaar en heeft veel onderzoekservaring. ‘Het is een mooie uitdaging om deze nieuwe functie goed neer te zetten.’ En samen zijn we een goede combinatie van praktijkkennis, kennis over wetgeving en het uitvoeren van onderzoek.’
Wat doen toezichthouders eigenlijk? Waar zijn ze van? En wat mogen ze allemaal?
Niet te hoog van de toren blazen
Brongers: ‘Omdat de functie van toezichthouder nieuw is binnen de gemeente, was het vooral van belang om onszelf als toezichthouder te introduceren. En om daarbij antwoord te geven op vragen als: Wat doen toezichthouders eigenlijk? Waar zijn ze van? En wat mogen ze allemaal? We wilden niet gelijk hoog van de toren blazen, maar medewerkers laten merken dat ze met ons mee konden denken.’ Om medewerkers op de hoogte te houden hebben Brongers en Van Wijngaarden onder andere een eigen intranetpagina, waarop ze collega’s elk kwartaal bijpraten over nieuwe ontwikkelingen en jurisprudentie. ‘Zo houden we onze collega’s hopelijk geboeid door ons werk’, zegt Brongers.
De routekaart als startpunt
‘Dat integrale samenwerken en het meenemen van de interne organisatie in ons werk was ook één van de eerste punten op de Routekaart Toezicht, Handhaving en Naleving Wmo 2015 en Jeugdwet’, vertellen Brongers en Van Wijngaarden. ‘Als je aan de start staat van het inrichten van zo’n nieuwe functie, dan is het lastig om te bedenken waar je moet beginnen. Dankzij de Routekaart hadden we een startpunt, een leidraad om de eerste stappen te zetten.’ Inmiddels heeft de gemeente een meldpunt zorgfraude ingericht. ‘Daarin hebben we veel zelf gedaan’, geeft Van Wijngaarden aan. ‘Zo hebben we voor het meldpunt zorgfraude een draaiboek geschreven, contact gehad met ICT en de begeleidende tekst op de website geschreven.’
Aan de slag met een onderbuikgevoel
De nieuwe toezichthouders werken onder andere samen met accountmanagers, kwaliteitsmedewerkers en de Wmo- en Jeugdconsulenten. Brongers: ‘Onze consulenten kijken heel cliëntgericht naar een casus. We sluiten regelmatig aan bij het Wmo-uitvoeringsoverleg om te horen wat er speelt en mee te kijken door onze toezichthoudersbril.’ Van Wijngaarden: ‘Dat helpt ook bij de uitdaging om het bewustzijn te vergroten dat fraude niet alleen van ons als toezichthouder is, maar van de hele organisatie.’
Brongers: ‘Inmiddels hebben we, dankzij trainingen en onze introductie, wel gemerkt dat collega’s eerder naar ons toekomen als ze een bepaald onderbuikgevoel hebben. Eerder konden ze dat misschien niet helemaal plaatsen, maar nu weten ze ons te vinden.’ Op het moment dat dit soort meldingen Brongers en Van Wijngaarden bereiken, kijken ze samen met de consulent naar de casus, geven ze advies en ondersteunen ze desgewenst bij een ‘lastig’ gesprek.
Sinds de start van onze functies hebben we ons gericht op de samenwerking binnen de regio
Samenwerken in de regio
Naast het meenemen van de interne organisatie, is ook het opbouwen van een extern netwerk belangrijk. Brongers: ‘Sinds de start van onze functies hebben we ons gericht op de samenwerking binnen de regio. We hebben regelmatig een regionaal toezichthoudersoverleg met omringende gemeenten. Tijdens dit overleg houden we elkaar op de hoogte en bespreken we waar we tegenaanlopen. Ook gebruiken we het overleg om van elkaar te leren.’
Een eenduidige manier van werken
Van Wijngaarden: ‘Naast elkaar op de hoogte houden en van elkaar leren, proberen we binnen de regio ook steeds meer op eenzelfde manier te werken. Zo zijn we onlangs met een kleine werkgroep gestart om bepaalde formulieren voor zorgaanbieders eenduidiger te maken. Het scheelt een zorgaanbieder veel tijd als er binnen een regio om dezelfde informatie wordt gevraagd. Het resultaat hiervan is een geoptimaliseerd kennismakingsformulier.’ Brongers: ‘Aan de andere kant krijgen wij met het nieuwe formulier, naast de standaardformulieren die de accountmanager opvraagt, een beter beeld van de zorgaanbieder’.
‘Nissewaard leert door’
Omdat er niet één landelijke standaard is om de functie van toezichthouder rechtmatigheid vorm te geven, heeft de gemeente Nissewaard gekozen voor de methode ‘Learning by Doing’. Van Wijngaarden: ‘Dat betekent dat we het inrichten én uitvoeren van toezicht tegelijk hebben opgestart. Er zijn ook gemeenten die eerst alles regelen en vastleggen en pas daarna overgaan tot uitvoering. Daar hebben wij bewust niet voor gekozen, omdat dit niet past bij de manier van werken van onze gemeente.’ Nissewaard profileert zichzelf als lerende organisatie en gebruikt daarbij de slogan: ‘Nissewaard leert door’. Brongers: ‘We krijgen de ruimte om te experimenten: we proberen, reflecteren, passen het proces aan, proberen het nog een keer en leggen het ondertussen vast.
Optimaal toezicht in de toekomst
Brongers schetst haar ideale wereld voor de korte termijn. ‘We proberen onze organisatie steeds meer fraude-alert te maken om zo zorgfraude te voorkomen of vroegtijdig te herkennen. In onze functie streven we naar balans tussen de preventieve kant en het verrichten van fraudeonderzoeken. In de toekomst zouden we graag nog meer meldingen van inwoners ontvangen. En om onze werkwijze nog transparanter te maken, willen we in de toekomst ook onze rapporten openbaar maken, zodat inwoners en zorgaanbieders kunnen zien waar we mee bezig zijn.’
Ook op het gebied van gegevensdeling en terugvordering zien Brongers en Van Wijngaarden mogelijkheden. Brongers: ‘We hebben meer ondersteunende wetgeving nodig om zorgfraude echt te kunnen bestrijden. Een passend, beveiligd werksysteem waar bijvoorbeeld alle toezichthouders in het land in kunnen werken, klinkt ons als muziek in de oren.’
We hebben meer ondersteunende wetgeving nodig om zorgfraude echt te kunnen bestrijden
Tips voor andere gemeenten
‘Creëer draagvlak binnen je eigen organisatie en zorg voor bekendheid bij interne én externe partners’, geeft Brongers als belangrijkste tip aan gemeenten die nog moeten starten met de inrichting van de functie van toezichthouder. ‘Korte lijnen en een goede samenwerking zijn cruciaal voor een goede uitvoering. Ga ook na wat het beste bij je eigen organisatie past. Ga daarmee aan de slag en probeer continu op basis van je bevindingen en ervaringen verbeteringen door te voeren.’
Van Wijngaarden sluit af: ‘Er zijn zoveel voorbeelden en dat is fijn, maar dat maakt het ook lastig om te bepalen wat het beste past bij je eigen organisatie. Daarom is het belangrijk om een eigen visie te hebben als je gaat starten met de inrichting. We vinden het mooi om nu als gemeente Nissewaard een voorbeeld te zijn en onze kennis te delen met andere gemeenten. We moeten het toch met elkaar doen!’