De gemeente Utrecht moet meer aandacht moet hebben voor persoonlijke situatie en individuele zorgvraag van uitkeringsgerechtigden met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dat concludeert de Rekenkamer Utrecht in onderzoek naar de dienstverlening aan deze groep uitkeringsgerechtigden in Utrecht.

Arrangementen

In de gemeentelijke werkdienstverlening van Werk en Inkomen (WenI) wordt een ondersteuningsmodel gebruikt dat bestaat uit 4 arrangementen. Arrangement 1 betreft werkzoekenden die direct bemiddelbaar zijn naar betaald werk. In arrangement 2 staat werk voorop, maar is men niet in staat om zonder de inzet van aanvullende instrumenten een volledig loon te ontvangen. Arrangement 3 is bedoeld voor mensen die niet direct betaald werk kunnen verrichten, maar zich wel in die richting kunnen ontwikkelen. Arrangement 4 betreft mensen voor wie betaald werk, geheel of op dit moment, niet aan de orde is en waarvan wordt ingeschat dat eventuele ontwikkeling in die richting lastig is.

Werkwijze rekenkameronderzoek

Rekenkamer Utrecht onderzocht in 2018 welke kenmerken uitkeringsgerechtigden in de arrangementen 3 en 4 hebben en hoe de gemeente Utrecht invulling geeft aan de dienstverlening aan deze doelgroep op het gebied van werk en activering. Hiervoor heeft de rekenkamer een telefonische enquête uitgevoerd waar in totaal 724 uitkeringsgerechtigden uit deze arrangementen aan deelnamen. Met 14 van hen is vervolgens een persoonlijk gesprek gevoerd. Daarnaast zijn binnen de gemeente Utrecht en bij 21 samenwerkingspartners interviews gehouden. Tenslotte is op verschillende momenten meegekeken met gesprekken bij contactdagen, spreekuren en informatiemarkten.

Hoofdconclusie

Er is een grote diversiteit in de kenmerken en persoonlijke omstandigheden van de uitkeringsgerechtigden in de arrangementen 3 en 4. De samenhang en vergelijkbaarheid is binnen de arrangementen kleiner dan de arrangementslabels suggereren. Om het beleid doeltreffend en doelmatig in te richten is meer inzicht nodig in persoonskenmerken en persoonlijke omstandigheden (met name gezondheid en taalbeheersing) en is maatwerk in de dienstverlening noodzakelijk.

Het is op dit moment niet vast te stellen of de maatregelen die de gemeente Utrecht neemt voldoende zijn om het beleid doeltreffend en doelmatig te laten zijn. Beoogde beleidsuitkomsten zijn grotendeels gerealiseerd, maar het is onduidelijk of gerealiseerde prestaties en effecten het gevolg zijn van het gevoerde beleid, of van andere factoren zoals de gunstiger economische situatie en de krappere arbeidsmarkt.

Herijking van het werk- en activeringsbeleid is nodig om beter aan te sluiten bij veranderingen in het uitkeringsgerechtigdenbestand, de dienstverlening en de veranderde omgeving. Ook moet de gemeente in de dienstverlening en communicatie meer aandacht hebben voor de persoonlijke situatie en individuele zorgvraag van de uitkeringsgerechtigden. Dat vereist meer kennis bij de gemeente van veel voorkomende problematiek en meer contact tussen gemeente en uitkeringsgerechtigde. Daarnaast is het nodig om de informatie en communicatie meer op maat te maken voor specifieke doelgroepen zoals mensen met autisme, laaggeletterdheid en/of een licht verstandelijke beperking.