Op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft het team Sociale Zekerheid van het CBS een onderzoek uitgevoerd om verschillende aspecten rondom de Wet Taaleis in kaart te brengen. Hiertoe zijn zowel kwalitatieve als kwantitatieve analyses uitgevoerd.

Uit interviews met gemeenten is gebleken dat de taaleis bij het merendeel van de gemeenten in principe voor alle bijstandsaanvragers geldt, zowel voor de nieuwe instroom als voor het zittend bestand. Als het gaat om het aantonen van de taalbeheersing verwijzen de meeste gemeenten naar de wettekst. Indien de bijstandsaanvrager niet kan aantonen voldoende kennis van de Nederlandse taal te hebben, wordt meestal een taaltoets afgenomen. Bij een deel van de gemeenten is in de praktijk echter nog geen taaltoets afgenomen.

Bij het leertraject dat volgt indien de taalbeheersing onvoldoende is, maken gemeenten onderscheid naar ‘formele’ en ‘informele’ taaltrajecten. Bij formele taaltrajecten wordt gecontroleerd op de inspanningsverplichting. De afspraken over het taaltraject worden meestal vastgelegd in een plan, maar vaak is dat een onderdeel van het reguliere plan van aanpak en niet een specifiek taalplan. Bij informele taaltrajecten is het nauwelijks mogelijk om de inspanningsverplichting te controleren. Bij het merendeel van de geïnterviewde gemeenten is het nog niet voorgekomen dat de bijstandsuitkering verlaagd is in verband met onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal.

Gegevens omtrent de Wet Taaleis worden vaak uitsluitend vastgelegd in rapportages en re-integratiedossiers. Verlagingen op basis van de Wet Taaleis zijn vaak niet als zodanig te herkennen. Waarschijnlijk heeft dit tot gevolg dat de gegevens die aan het CBS worden geleverd over verlagingen in het kader van de Wet Taaleis niet altijd correct zijn.

Een enquête heeft laten zien dat de registratie en mogelijkheid tot het leveren van informatie over de uitvoering van de Wet taaleis (nog) moeilijk is. Veel gemeenten waren niet in staat om de enquête met vragen hierover volledig in te vullen, wat heeft geleid tot een hoge partiële non-respons. Ook maandcijfers bleken soms lastig te leveren. Daarnaast blijken er bij veel gemeenten nullen of zeer lage aantallen voor te komen.

Door bovengenoemde redenen is het niet mogelijk gebleken om een nauwkeurige schatting te geven van landelijke cijfers. Uit analyse van gegevens in de Bijstandsuitkeringenstatistiek blijkt dat verlaging van de uitkering vanwege het niet voldoen aan de Wet Taaleis weinig voorkomt. In het eerste halfjaar van 2017 zijn in totaal 80 verminderingen opgelegd, aan ongeveer 50 personen, door ongeveer 20 gemeenten.