Uit de lokale politiek klinken al tijden benarde geluiden. Zoals onlangs in Nieuwsuur: een kwart van de vroegtijdig gestopte gemeenteraadsleden gooide het bijltje erbij neer vanwege overbelasting. Als lokale volksvertegenwoordigers bij bosjes uitvallen is dat reden tot zorg. Maar iedereen schoot meteen in de oplossingenstand. De raadsvergoeding kan omhoog, de ondersteuning beter, het vergaderrooster efficiënter en het wordt misschien tijd voor ‘politiek verlof’. 
Stuk voor stuk ideeën die het overwegen waard zijn. Maar zijn het ook oplossingen voor al die raadsleden die voortijdig stoppen? Dat denken wij niet. Er zijn wel meer sectoren waar de werkdruk notoir hoog is. Waarom houden de meeste leraren en verpleegkundigen hun banen wél vol? Omdat ze zin ervaren.

Het is daarom zaak te kijken naar wat achter de werkdruk verscholen zit

Ambitie

Het is daarom zaak te kijken naar wat achter de werkdruk verscholen zit. In de berichtgeving over het onderzoek van Nieuwsuur komen de bekende verklaringen voorbij: de extra gemeentelijk taken; sociale media en steeds langere vergaderingen vanwege steeds meer fracties in de raad.  
Wat niet wordt benoemd, is dat veel raadsleden na hun aantreden snel ontdekken dat de bestuurlijke realiteit nauwelijks aansluit bij hun oorspronkelijke ambitie om de politiek in te gaan. Vanaf de eerste dag moeten raadsleden op cursus, over het vaststellen van beleidskaders en financiële kaders en de controle daarop. Willen ze in deze ‘planning & controlcyclus’ hun eigen idealen op tafel krijgen, dan moeten ze zelf maar initiatiefvoorstellen maken. Het vertalen van signalen uit de samenleving levert daarentegen meteen een tik op de vingers op: het raadslid zou zich met details bemoeien, op de stoel van de wethouder gaan zitten of ombudspolitiek bedrijven. 
Bovendien zullen idealistische raadsleden die in de Grondwet lazen over de raad aan het hoofd van de gemeente, snel merken dat belangrijke beslissingen steeds verder buiten hun zicht zijn geraakt. Veel gebeurt in de regio, een niet-bestaande bestuurslaag waar samenwerkende gemeentebestuurders en een groeiend leger ambtenaren belangrijke kwesties regelen waar raadsleden alleen nog maar ‘ja’ of ‘ja, graag’ op kunnen zeggen. De écht belangrijke zaken zijn sowieso buiten het bereik van de gemeentebestuurders: voldoende betaalbare woningen, voorzieningen op het platteland, goed onderwijs, noem maar op.

We kunnen beginnen met raadsleden niet als gemankeerde bestuurders te behandelen

Bestuurlijke circuits

Natuurlijk is er voor een raadslid nog veel nuttigs te doen. Maar wie is afgekomen op de mooie taak om als lekenbestuur inwoners te vertegenwoordigen, brandt snel op als hij alleen toezicht mag houden op de professionele bestuurlijke circuits. In die circuits wordt de raad bovendien vaak weinig serieus genomen. College en ambtelijke organisatie organiseren hun eigen burgerparticipatie en stakeholderbetrokkenheid. En zo gauw er echt wat op het spel staat, committeren wethouders vooraf hun partijgenoten in de raad, en wordt de gemeenteraad feitelijk monddood gemaakt. Als je deze patronen doorziet, worden de vergaderingen en stukkenstromen steeds moeilijker te dragen.
Wij pleiten ervoor om de werkdruk te bestrijden door te kijken naar de onderliggende oorzaken. Dat betekent niet alleen het raadswerk verlichten of beter belonen, maar vooral zorgen dat het werk leuker en zinvoller wordt. Gemakkelijke oplossingen zijn er daarvoor niet, maar we kunnen beginnen met raadsleden niet als gemankeerde bestuurders te behandelen, maar te erkennen in hun volksvertegenwoordigende rol. Anders zullen meer en meer raadsleden afhaken.