Het wetsvoorstel 'Met één stem meer keus' biedt de mogelijkheid een stem uit te brengen op de hele kandidatenlijst van een partij, of de mogelijkheid te stemmen op een specifieke kandidaat van een partij. De VNG en de NVVB hebben gereageerd op het wetsvoorstel na een consultatieverzoek van minister De Jonge.
Reactie VNG en NVVB op wetsvoorstel Met één stem meer keus (pdf, 68 kB)
Meer kans op voorkeurszetel
De aanpassing van de Kieswet zorgt ervoor dat lager op een kieslijst geplaatste kandidaten met veel ‘kandidaatsstemmen’ (voorkeurstemmen) in de meeste gevallen sneller worden verkozen dan nu het geval is. Hiermee wil het kabinet de band tussen de kiezer en gekozene versterken. Anderzijds biedt het nieuwe kiesstelsel aan kiezers die géén uitgesproken voorkeur voor een kandidaat hebben de mogelijkheid om de lijstvolgorde, zoals opgesteld door de partij van hun keuze, te onderschrijven.
De VNG en de NVVB zijn positief over het voorstel en ondersteunen de wens het nieuwe stelsel zo spoedig mogelijk in te voeren. Daarbij vragen we aandacht voor een zorgvuldige invoering.
Koppeling met nieuw stembiljet
De invoering van het nieuwe stelsel heeft een koppeling met een nieuw vormgegeven stembiljet. Met dit stembiljet wordt een bescheiden experiment uitgevoerd tijdens de Europese Parlementsverkiezingen in juni 2024. We dringen aan op een versnelde opschaling als dit eerste experiment succesvol is gebleken. Afhankelijk ook hiervan kan dan bepaald worden wanneer het nieuwe kiesstelsel landelijk wordt ingevoerd. We benadrukken ook het belang van het met voortvarendheid inzetten op het elektronisch tellen van de nieuwe biljetten. Zie ook:
VNG-bericht 'Pleidooi voor versneld opschalen experiment nieuw stembiljet'(11 maart 2024)
Reactie op invoeren één landelijke kandidatenlijst en verhogen aantal ondersteuningsverklaringen
We zijn positief over het invoeren van één landelijke kandidatenlijst bij de Tweede Kamerverkiezingen en waar dit van toepassing is bij de Provinciale Statenverkiezingen. Dat verlicht de administratieve last voor de deelnemende politieke partijen. Het verhogen van het aantal af te geven ondersteuningsverklaringen betekent voor gemeenten wel een verzwaring van de uitvoeringslast. Om het hogere aantal verklaringen in te kunnen leveren, is het voorstel om de tijd voor het afgeven daarvan bij gemeenten te verruimen van 2 naar 4 weken. Deze verzwaring van de uitvoeringslast kan overigens voorkomen worden door het proces van kandidaatstelling te digitaliseren.
Goede en intensieve communicatie gewenst
Het nieuwe stelsel betekent een verandering voor de kiezer, politieke partijen én voor degenen die gekozen kunnen worden. Denk bij de kandidaatstelling ook aan bijvoorbeeld aan de positie van ‘lijstduwers'. Een goede informatieve en intensieve communicatie voor alle betrokkenen is zeer wenselijk.
Aandacht gevraagd voor monitoring en evaluatie
We vragen ook aandacht voor de monitoring en evaluatie van de verschillende beoogde effecten van de invoering van het stelsel. Niet alleen de inhoudelijke doelen en effecten moeten worden onderzocht, maar ook de betekenis voor de uitvoering. Brengen de nieuwe regels extra werk en daarmee kosten voor de organisatie van de verkiezingen met zich mee?