'Als gemeente komen we deze mensen op straat tegen en in de maatschappelijke opvang.' Het gaat volgens Vlaminkx om een relatief kleine groep van zorgmijdende mensen die op het ene moment in een Beschermd Wonen setting zitten en dan weer in de Maatschappelijke Opvang en soms ook detentie. Ongeveer 1/3 van die groep - in 's-Hertogenbosch zo’n 10 tot 15 mensen - heeft een Wlz-indicatie. 'Maar daar zijn geen passende Wlz-voorzieningen voor. Daardoor krijgen ze niet de zorg die ze nodig hebben en veroorzaken ze vaak ook overlast. Gemeenten blijven met dit probleem zitten. Daar zijn we heel druk mee, want je kunt ze ook niet loslaten. Dan zijn ze op straat, dan zijn ze weer uit beeld, komen weer terug, enzovoort. Je probeert ze op een passende plek te krijgen, waar ze langdurig kunnen verblijven en tot rust kunnen komen en wat meer grip kunnen krijgen op hun leven, maar dan zitten er toch wat gaten in het systeem.'

Noodklok

Samen met Breda, Eindhoven, Helmond, Oss, Roosendaal en Tilburg, trok 's-Hertogenbosch onlangs aan de bel over het tekort aan Wlz-plekken voor deze mensen. Een tekort dat ook door de hogere instroom sinds de ruimere openstelling van de Wlz scherp naar voren is gekomen. Vlaminkx benadrukt dat dit anders is. Die recent hogere instroom gaat vooral over jongeren en mensen met ambulante begeleiding. Hier gaat het om mensen die waarschijnlijk een groot deel van hun leven gewoon heel veel zorg nodig hebben.

'En eigenlijk gaat dit over het grote grijze gebied dat is ontstaan omdat de verschillende systemen niet op elkaar aansluiten. En iemand die bijvoorbeeld op straat verblijjft of in de opvang, is primair de verantwoordelijkheid van gemeenten, ook al dat komt door dat tekort aan Wlz-plekken. En het Zorgkantoor is bijvoorbeeld alleen verantwoordelijk voor de inkoop van zorg en niet voor de afstemming daarvan. Als iemand een Wlz-indicatie niet kan verzilveren, verwijst het Zorgkantoor naar de onafhankelijke cliëntondersteuner. Die moet deze mensen dan weer in de zorg krijgen. Alleen moet die onafhankelijk cliëntondersteuner wel door de client zelf aangevraagd worden. Maar dat zijn nu juist mensen die die zorg mijden. In het systeem is dus bedacht dat iemand die psychisch in de war is en verslaafd en verstandelijk beperkt, dat zelf moet regelen.'

Risico’s en verantwoordelijkheid

'Zorgaanbieders en ook onze regisseurs voelen die verantwoordelijkheid heel zwaar. En ze voelen ook de onmacht, want ze kunnen het niet oplossen. Zij zien ook de risico’s. Want deze mensen kunnen heel slecht voor zichzelf zorgen en gemakkelijk slachtoffer worden van geweld, een ongeluk krijgen, maar ook iemand anders iets aandoen. Ik hoor onze mensen dan zeggen: ‘Ik ga nu het weekend in, maar ik weet niet wat er gaat gebeuren.’'

Oplossingen

Vlaminkx heeft ook geen kant-en-klare- totaal-oplossing, maar vindt wel dat de Zorgkantoren een bredere opdracht en verantwoordelijkheid zouden moeten krijgen. 'En je zou zo’n onafhankelijk cliëntondersteuner misschien ook wel moeten kunnen inzetten zonder dat een cliënt daar zelf om vraagt. Al is het maar om erachter te komen hoe je zo iemand wel kunt helpen. Want deze mensen zijn vaak zo in beslag genomen door hun problematiek, die kunnen echt niet bedenken ‘ik heb een Wlz-indicatie, maar geen zorg’.'

De recent gemaakte bestuurlijke afspraken over casuïstiek-besprekingen met het Zorgkantoor om de instroom in de Wlz te beperken, vindt Vlaminkx in principe geen slecht idee, 'maar door haar nu beperkte opdracht kent het Zorgkantoor die mensen helemaal niet. Wij horen van klantadviseurs van het Zorgkantoor dat ze niet eens de persoonsgegevens van die mensen krijgen.'

'We moeten hier echt wat aan doen, want we hebben hier te maken met mensen die echt zorg nodig hebben, die echt ziek zijn. En we mogen geen mensen afschrijven.'