De sociale basis is een beleidsconcept waar veel van wordt verwacht. Zijn die verwachtingen reëel? En wat kunnen landelijke en lokale partijen doen om bij te dragen aan een sterkere sociale basis, die een intrinsieke waarde heeft in zichzelf? Die vragen staan centraal in het rapport ‘De sociale basis versterken, investeren in de toekomst’ (pdf, 1.58 MB) dat Movisie en het Verwey-Jonker Instituut opstelden in opdracht van het ministerie van VWS.

Verandertheorie

In het rapport wordt een verandertheorie gepresenteerd die beschrijft wat formele partijen kunnen doen om de sociale basis te versterken. Het is bedoeld voor beleidsmedewerkers- en adviseurs, wethouders, medewerkers in de uitvoering en bestuurders bij gemeenten, ministeries en maatschappelijke organisaties, directeuren van sociaalwerkorganisaties, het onderwijs, zorgverzekeraars, enzovoort. 

Hoge verwachtingen 

De onderzoekers van Verwey Jonker en Movisie constateren dat de verwachtingen – bijvoorbeeld aan IZA-tafels- over de sociale basis hoog zijn. ‘Maar’, schrijven ze, ‘de sociale basis is geen duizenddingendoekje, en geen manier om bezuinigingen in de zorg mee op te vangen. 

De sociale basis heeft en kent een eigen dynamiek en energie die je – als je een sterke sociale basis wilt – moet stimuleren en faciliteren. Sterker nog: je zult erin moeten investeren. Want juist dan ontstaan de noodzakelijke en mooie initiatieven, in al hun diversiteit.’ De sociale basis kan niet worden gezien als iets dat is in te zetten om de eigen beleidswensen, zoals bezuinigen op zorgkosten, mee te realiseren. 

10 bouwstenen 

Centraal in de publicatie staan 10 bouwstenen: bestaanszekerheid; financiering; samenwerking vanuit gelijkwaardigheid; versterken eigenaarschap, zeggenschap en eigen regie; beschikbaarheid van ruimte en plekken; responsiviteit; (onder)steunen van mantelzorg; steun en ruimte voor vrijwillige inzet; versterken van inclusie; mensen vragen en uitnodigen. De bouwstenen vormen geen ‘keuzemenu’. Als partijen de hoofdambitie willen waarmaken, dan is inzet op álle bouwstenen nodig. 

Niet maakbaar 

‘Het noemen van 10 bouwstenen kan de indruk wekken dat de sociale basis maakbaar is, maar dat is niet het geval’, staat in het rapport. Wat de verandertheorie wél kan en doet, is: praktische handvatten bieden aan actoren die de sociale basis willen versterken. Het geeft ook de mogelijkheid te kijken naar wat ontbreekt om de sociale basis sterker te maken. Die handvatten dragen bij aan het verwezenlijken van de hoofdambitie: een veerkrachtige, inclusieve en zorgzame samenleving – waarin mensen kunnen floreren, naar elkaar kunnen en willen omkijken, en kunnen en willen bijdragen aan het eigen en andermans welzijn.