'Daar word je als gemeente toch wel wat chagrijnig van', reageert Otwin van Dijk, burgemeester van Oude IJsselstreek en lid van de VNG-commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs. 'We zijn al jaren bezig met de beweging naar Beschermd Thuis. Omdàt we er in geloven, omdàt het beter is voor mensen die die ambulante hulp nodig hebben. Iedereen wil dit: gemeenten, aanbieders, iedereen, ook de Tweede Kamer. Maar dan hebben we wel de instrumenten nodig om dit mogelijk te maken.'

In de kern gaat het bij de beweging van Beschermd Wonen naar Beschermd Thuis om inclusiviteit. 'Dat we mensen die het even niet zelfstandig redden niet buiten de samenleving plaatsen, maar zo veel mogelijk ìn de samenleving. Daar liggen voor de meeste mensen de beste kansen op herstel.'

Dat lukt nu volgens Van Dijk onvoldoende omdat het huidige systeem, met centrumgemeenten, het voor regiogemeenten wel heel verleidelijk maakt die zorg aan die centrumgemeente over te laten. 'We hebben echt een systeemverandering nodig.'

Puzzelstukjes

De Wet Woonplaatsbeginsel, het objectieve verdeelmodel en de doordecentralisatie zijn volgens Van Dijk de puzzelstukjes, die daarvoor onontbeerlijk zijn. 'Het is techniek. Ik weet het. Maar als je die puzzelstukjes niet legt, krijg je geen plaatje. Als je niet iets regelt voor die regiogemeenten, krijg je niet die spreiding van zorg die we allemaal willen. Die we willen omdat het mensen betere kansen biedt, betere kansen op herstel. En nogmaals, gemeenten zijn al jaren bezig die beweging te maken, maar daar heb je toch echt die instrumenten voor nodig. Als je dat niet regelt komt die beweging uiteindelijk piepend en krakend tot stilstand.'

Van Dijk weet ook dat sommige regio’s - het wachten moe - het zelf proberen te regelen, maar in andere regio’s ligt dit toch echt een stuk lastiger. Daarvoor is echt die systeemverandering nodig, waarbij gemeenten zelf verantwoordelijk worden voor hun inwoners en daar de middelen voor krijgen. Dat moet landelijk. Niemand wil tenslotte dat iemands kansen op herstel afhankelijk zouden zijn van zijn of haar woonplaats.

Ook Gea Vermeulen, concerndirecteur bij de gemeente Almere wijst er op dat in veel regio’s de plannen voor opbouw-ombouw en afbouw al klaar liggen. 'En uitstel tot 1 januari  2025 zal gemeenten niet tegenhouden om goede ambulante en semimurale zorg in de geest van de doordecentralisatie op te bouwen. Maar de onzekerheid die nu weer ontstaat over de financiële effecten leidt onvermijdelijk tot  terughoudendheid in de implementatie en bekostiging van alternatieve woonvormen, begeleiding en de  ondersteuning die nodig is. Dat is niet alleen heel jammer maar ook niet goed voor de mensen voor wie we het doen.'

Nadeel

Dat er kritisch naar de wet en het hele instrumentarium wordt gekeken, is volledig terecht, volgens Van Dijk: 'Dat moet ook. En het kan best dat er hier en daar nog een klein nadeel aan kleeft. Sommige aanbieders wijzen ook op risico’s van extra administratieve lasten en bureaucratisering. Maar die nadelen zijn goed te tackelen. En elke wet heeft wel ergens een nadeel. Maar als je dit nìet doet, zijn de nadelen vele malen groter. 

We hebben afgelopen maanden al een vele malen grotere instroom in zowel de Wmo als de Wlz gezien. Dat is precies wat je niet wilt, maar krijgt als die ambulantisering niet goed van de grond komt. Daardoor worden mensen die met ambulante zorg goed aan hun herstel kunnen werken, gehospitaliseerd. Dat is niet goed voor die mensen en het systeem loopt vast. En dan gaat iedereen weer roepen dat die instroom beperkt moet worden. En let op: mensen die die hoog-complexe zorg het hardst nodig hebben zijn daar dan als eerste de dupe van.

We moeten die ambulantisering goed van de grond krijgen en dat lukt niet als daarvoor de bouwstenen ontbreken. Geef gemeenten de tools om die slag te maken. Vrijwel elke regio is er klaar voor. Gemeenten en ook de VNG hebben er enorm veel energie in gestoken om dit mogelijk te maken. Ik hoop toch echt dat de Tweede Kamer de urgentie van zo’n wetsvoorstel Woonplaatsbeginsel als belangrijk puzzelstukje hiervoor gaat inzien. En als die wet, het objectief verdeelmodel en de doordecentralisatie er niet komen, dan moet de Tweede Kamer straks niet piepen en zeggen: ‘Goh, het wil niet zo lukken, hè, met die inclusieve samenleving en beweging naar Beschermd Thuis.’ Ik hoop echt… Ga eens praten met de mensen die deze hulp nodig hebben. Jongens toch… Ik weiger op te geven. We moeten dit echt doen.'

Gemeenten die door het uitstel nog vragen hebben of tegen problemen aanlopen, vragen we contact op te nemen via vraagbaakMOBW@vng.nl.