Geen toezicht, wel onderbuikgevoelens

Net als veel andere gemeenten, was ook Sittard-Geleen bij de start van de Wmo 2015 gefocust op de continuïteit van de zorg. Toezicht en handhaving stonden niet bovenaan de prioriteitenlijst. Geilen: 'Via de GGD regelden we wel ons calamiteitentoezicht en ook werkten we via ons contractmanagement nauw samen met zorgaanbieders. Daarbij was weliswaar geen sprake van formeel toezicht, maar we konden wel toezien op de uitvoering van de contracten.'

Toch ontstonden er al vrij snel onderbuikgevoelens bij consulenten en kwamen er signalen binnen van cliënten. Er werd bijvoorbeeld meer gedeclareerd dan geleverd of een vakantiekracht leverde niet de afgesproken kwaliteit. 'Die gevoelens en signalen gingen niet alleen over zorg in natura', benadrukt Geilen. 'Ook veel cliënten met een pgb bleven en blijven contact houden met onze consulenten omdat ze hen zien als vertrouwenspersoon.'

Van leren naar borgen

Naar aanleiding van de onderbuikgevoelens en signalen werd een leerproces ingezet voor alle consulenten. Dat bestond onder meer uit incompanytrainingen fraude-alertheid waar ze leerden om signalen (nog) beter te herkennen en om beter door te vragen. 'Dit was een goed begin, maar nog niet voldoende', zegt Geilen. 'De aard en omvang van de signalen maakten dat we ervaren toezichthouders nodig hadden. Vorig jaar benoemden we 5 sociaal rechercheurs tot toezichthouder rechtmatigheid Wmo. Een groot voordeel hiervan is dat we onderzoeken – waar nodig – direct kunnen opschalen. Daarnaast zit een van de toezichthouders fysiek tussen de consulenten. Met vragen kunnen ze direct bij hem terecht en hij kan niet-pluisgevoelens van de consulenten ook direct onderzoeken.'

Vaak kwetsbare mensen

Geilen hecht eraan te benadrukken dat de meeste aanbieders hun werk met hart en ziel doen. Maar is een aanbieder malafide, dan kunnen de gevolgen ook meteen groot zijn. 'Zo hebben we hier een casus gehad van een verstandelijk beperkte man die door toedoen van een foute aanbieder verzeild raakte in een pgb-fraudezaak. Die kwetsbaarheid van veel potentiële pgb-cliënten is reden genoeg om niet-pluisgevoelens serieus te nemen en te onderzoeken.'

Ook wijst Geilen op met name kleine aanbieders die met slimmigheden proberen meer geld te verdienen. Dat doen ze onder meer door te pogen het arrangement te verhogen. 'Onze consulenten zijn de aangewezen persoon om die 'foute kersen' eruit te pikken', is Geilen stellig. 'Natuurlijk vanuit rechtmatigheid, maar meer nog vanuit doelmatigheid. Als ik ondersteuning nodig heb, verwacht ik van mijn gemeente dat ik de hulp krijg die aansluit bij mijn vraag. En van een aanbieder die de gemeente vooral ziet als 'pinautomaat', kan ik dat niet verwachten.'

Toezicht en handhaven zijn van iedereen

De consulenten en de toezichthouders zijn belangrijke troeven bij toezicht en handhaving, maar ze kunnen het natuurlijk niet alleen. 'Dat begint al bij het beleid', vertelt Geilen. 'In onze beleidsregels en verordening nemen doelmatigheid en rechtmatigheid een voorname plaats in. We hebben in onze verordening bijvoorbeeld opgenomen waar maatwerk aan moet voldoen. Met behulp van een budgetplan waarin we afspraken met de budgethouder vastleggen én het ondersteuningsplan van de aanbieder, kunnen we pgb’s nu veel beter controleren. Dat is in de beleidsregels terug te vinden. Ook hebben we beleidsregels voor terug- en invordering opgesteld. Met behulp van het derdenbeding zijn we gestart met het terughalen van onterecht verstrekt geld bij pgb-aanbieders.'

Aan de basis van toezicht en handhaving bij zorg in natura liggen de contracten. Voor het tot een contract komt, voeren de collega’s van de afdeling leveranciersmanagement kritische gesprekken met potentiële nieuwe aanbieders. Geilen: 'En onze contractmanagers zien strak toe op de naleving van de contracten. In dat licht brengen ze onder meer onaangekondigde bezoeken aan aanbieders en spreken ze met cliënten. We hebben in de contracten opgenomen dat ze dat mogen.'

Geilen zegt verder dat ook de collega’s die zich binnen de gemeente Sittard-Geleen bezighouden met de Participatiewet steeds alerter zijn op een samenloop met de Wmo 2015. 'En natuurlijk hebben we ook structureel contact met relevante ketenpartners en collega-gemeenten in de regio. We hebben elkaar allemaal nodig en kunnen elkaar serieus versterken.'

Nazorgtraject: vinger aan de pols

Ten slotte vertelt Geilen niet zonder trots dat zijn gemeente vorig jaar een nazorgtraject introduceerde. Dit houdt in dat cliënten 10 weken na aanvang van hun indicatie een vragenlijst krijgen toegestuurd waarin ze de dienstverlening door zowel de gemeente als de aanbieder kunnen beoordelen. 'Het laat ons zien waar de verbeterpunten zitten in onze dienstverlening. Maar het levert ook signalen op over aanbieders. We weten nu veel sneller of een aanbieder de cliënt daadwerkelijk levert wat is afgesproken. Dat is niet alleen goed om potentiële excessen in de kiem te smoren, onze inwoners waarderen ook dat we een oogje in het zeil houden.'