De voorwaarden zijn op hoofdlijnen:

• het tekort is groter dan een bepaalde toegangsdrempel
• het college verklaart maatregelen te hebben getroffen om te komen tot tekortreductie
• het college geeft een toelichting op deze verklaring
• de gemeenteraad stemt in met de verklaring van het college

Bekostiging door en verantwoording aan andere gemeenten

Met de verklaring verantwoordt het college zich niet alleen naar de gemeenteraad maar ook naar andere gemeenten. Deze gemeenten dragen immers financieel bij aan de vangnetuitkering waarop uw gemeente een beroep doet. Het gaat dus om solidariteit tussen gemeenten. De vangnetuitkeringen worden bekostigd uit het macrobudget (voor alle gemeenten) van twee jaar na het tekortjaar. Daarom moet het college inzicht geven in de maatregelen die het heeft getroffen om het tekort te reduceren.

Wat wordt verwacht van het college en de gemeenteraad?

Bij het indienen van het verzoek moet het college verklaren dat het maatregelen heeft getroffen om tot tekortreductie te komen. Deze verklaring moet de instemming hebben van de gemeenteraad. Ook moet deze verklaring worden toegelicht, zoals gevraagd in het aanvraagformulier (op het formulier de onderdelen A, B en C).

Wat is de autonome rol van de gemeenteraad ten aanzien van de vangnetuitkering?

Het college vraagt de gemeenteraad om in te stemmen met de verklaring van het college. Met deze instemming bevestigt de gemeenteraad dat het college inzicht heeft gegeven in de maatregelen die zijn getroffen om het tekort te reduceren.

Rol Gemeenteraad

De gemeenteraad stemt in met de verklaring van het college. Daarmee bevestigt de gemeenteraad dat het college:

• Voldoende duidelijk heeft gemaakt wat de oorzaken zijn van het tekort.
• Voldoende duidelijk heeft gemaakt dat dit pakket van maatregelen afdoende is om de geschetste problemen aan te pakken.
• Voldoende duidelijk heeft gemaakt dat dit pakket van maatregelen tezamen leidt tot een beoogde tekortreductie, waarbij het effect van deze maatregelen kwantitatief dan wel kwalitatief is beschreven en inzichtelijk is gemaakt. 

De gemeenteraad moet in staat worden gesteld om de verklaring van het college adequaat te kunnen beoordelen. Het gaat hierbij dus om een –zoveel mogelijk- gelijkwaardige informatiepositie van de gemeenteraad ten opzichte van het college. Daartoe stelt het college een samenvatting van de verklaring op. De toetsingscommissie heeft een checklist (pdf, 190 KB) voor raadsleden gemaakt, waarmee raadsleden de verklaring inhoudelijk kunnen controleren.

Op welke wijze is de gemeenteraad geïnformeerd door het college?

Een belangrijke veronderstelling bij het vangnet is dat gemeenteraad en college regelmatig in gesprek zijn over ontwikkelingen in het bijstandsvolume (bijv. middels kwartaalrapportages). Op dit niveau wordt inhoudelijk gesproken over maatregelen (beleid en uitvoering) om eventuele tekorten te reduceren.
Het college wordt verzocht te beschrijven op welke wijze de gemeenteraad is betrokken vanaf het moment dat het tekort door het college wordt gesignaleerd tot en met het treffen van de maatregelen en de monitoring daarvan. Dit onderdeel is in het aanvraagformulier opgenomen na de samenvatting.

Wat mag de gemeenteraad van het college verwachten?

• In het streven naar een gelijkwaardige informatiepositie tussen gemeenteraad en college, maakt het college een samenvatting van de toelichting.

• Het college beschrijft op welke wijze de gemeenteraad is betrokken vanaf het moment dat het tekort door het college wordt gesignaleerd tot en met het treffen van de maatregelen en de monitoring daarvan.
• Onderdeel A: Het college geeft de gemeenteraad via een analyse inzicht in de oorzaken van het tekort op de gebundelde uitkering (ook wel BUIG genoemd). Deze analyse kan zowel kwantitatieve als kwalitatieve elementen bevatten.
• Onderdeel B: Het college geeft de gemeenteraad inzicht in de (interne en externe) maatregelen, met een kwantitatieve en kwalitatieve toelichting waarom die naar verwachting leiden tot een reductie van het tekort.
• Onderdeel C: Het college geeft de gemeenteraad inzicht in welke mate (interne en externe) maatregelen beogen bij te dragen aan het (verder) reduceren van het tekort.
• Het college geeft de gemeenteraad inzicht in de planning en control-cyclus ten aanzien van het vangnet.

Op welke wijze wordt de gemeenteraad gefaciliteerd?

De toetsingscommissie heeft een checklist (pdf, 190 KB) gemaakt voor gemeenteraadsleden. Het is een handzaam lijstje vragen en aandachtspunten. Raadsleden kunnen dit lijstje gebruiken bij het beoordelen van de vangnetaanvraag van het college. Deze checklist is opgesteld in samenwerking met raadsleden uit verschillende gemeenten en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.

In het aanvraagformulier zijn voor de gemeenteraad drie onderdelen opgenomen:

1. Het college heeft een samenvatting van de toelichting gemaakt om de punten 1, 2 en 3, zodat de gemeenteraad de verklaring adequaat kan beoordelen. Dat biedt vervolgens de basis om in te kunnen stemmen met de verklaring van het college.
   Met deze samenvatting krijgt de gemeenteraad eerder in hoofdlijnen een beeld van de aanpak van het college gericht op tekortreductie.
2. In het formulier wordt op hoofdlijnen het proces beschreven hoe de gemeenteraad betrokken is. Dit is vanaf het moment van signalering van het tekort en het daaropvolgend proces van treffen van maatregelen waar de raad bij betrokken is voordat de raad instemt met de verklaring van het college. De voorzitter van de gemeenteraad en de griffier tekenen voor de juistheid hiervan en worden in de gelegenheid gesteld om dit overzicht aan te vullen.
   Het opnemen van de vraag naar het proces van de betrokkenheid van de gemeenteraad geeft antwoord op de vraag of en hoe de gemeenteraad vanaf het begin van het signaleren van het tekort is betrokken bij de informatie over de tekortreductie. Dit geeft de gemeenteraad bovendien eerder een mogelijkheid op deze informatie van het college te reageren, indien de raad dit nodig acht. Dat voorkomt dat de rol van de raad zich beperkt tot het ondertekenen van de verklaring op het allerlaatste moment en op dat moment geen mogelijkheden meer heeft om het voorgaande proces te beïnvloeden.
3. In de samenvatting van de opvattingen van de gemeenteraad staat op hoofdlijnen op welke onderwerpen de raad heeft gereageerd op de verklaring van het college. De onderdelen van de verklaring (analyse van het tekort, te treffen maatregelen en het effect ervan) zijn vaak al eerder in de raad besproken. Het gaat dus om het gehele proces vanaf de signalering van het tekort.
   Verder betreft het hier alleen onderwerpen die in de raadsbesluiten zijn opgenomen, die afwijkend zijn van het raadsvoorstel. Om de beschrijving zo eenvoudig mogelijk te houden wordt gebruik gemaakt van een korte checklist die kan worden aangevuld.
   
   Deze samenvatting van de opvattingen geeft inzicht in de wijze waarop de gemeenteraad een inhoudelijk oordeel geeft over de aanpak van het college. De gemeenteraad wordt er nadrukkelijk toe uitgenodigd om een inhoudelijk oordeel te hebben over deze aanpak.

Overige informatiebronnen voor raadsleden

Op de website van de Toetsingscommissie VP is een tool beschikbaar gesteld waarin de maatregelen zijn opgenomen die gemeenten de afgelopen jaren hebben getroffen. Dit kan handig zijn voor raadsleden om tot alternatieven voor de voorgestelde aanpak te komen. 

• Website Toetsingscommissie vangnet Participatiewet
• De tool maatregelen vindt u hier: Informatie over eerdere aanvragen
• Raadsleden van gemeenten die aangesloten zijn bij de Divosabenchmark Werk en Inkomen kunnen binnen hun gemeentelijke uitvoeringsorganisatie vragen om benchmarkinformatie om de eigen gemeente snel te kunnen vergelijken met andere gemeenten.
• Daarnaast is er de mogelijkheid van ondersteuning door de (nieuwe) lokale rekenkamer. Dit faciliteren is niet verplicht en het is nadrukkelijk aan de gemeenteraad om te beslissen of gebruik wordt gemaakt van deze mogelijkheid.

Nog vragen?

Voor vragen over de rol van de gemeenteraad met betrekking tot de vangnetuitkering kunt u zich wenden tot de Toetsingscommissie vangnet Participatiewet. Het secretariaat is bereikbaar via:

• (bij voorkeur) e-mail: toetsingscommissie@MINSZW.NL
• telefoon: 070 - 333 60 00