Waarom is het een belangrijk thema?

Alhoewel het voor velen onzichtbaar is, kent Nederland ook zijn (getraumatiseerde) slachtoffers van mensenhandel. De slachtoffers vallen soms nog buiten de boot omdat er geen sluitend beleid is omtrent hun opvang of omdat de zorgcoördinatie niet dekkend is. Daarnaast zijn verantwoordelijkheden soms niet duidelijk genoeg en is er geen eenduidige financiering. Daarom is het van essentieel belang dat de zorg- en veiligheidsketens samenwerken en elkaar goed weten te vinden. Dit is het geval binnen de samenwerking bij het signaleren van mogelijke slachtoffers maar ook bij de (regionale) opvang. Dit vergt een aanpak op meer niveaus: passende regionale opvang, ondersteuning en nazorg en een landelijk dekkend netwerk van zorgcoördinatoren (commissie Lenferink). Afgesproken is dat elke gemeente een duidelijk beleid heeft om de aanpak van mensenhandel te borgen.

Wat is de rol van gemeenten?

De overheid pakt de bestrijding van mensenhandel integraal aan. Ze schakelt alle partijen in die daaraan kunnen bijdragen. Daarnaast biedt de overheid slachtoffers ondersteuning.

Sinds de decentralisaties van 2015 zijn verschillende taken van het Rijk naar gemeenten verschoven. Volgens de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) dragen gemeenten nu de zorg voor een aanbod aan maatschappelijke ondersteuning en de kwaliteit en continuïteit van de daaraan verbonden voorzieningen. Gemeenten hebben het op zich genomen om algemene en maatwerkvoorzieningen in te richten en ondersteuning en opvang voor enkele specifieke groepen, waaronder de slachtoffers van mensenhandel. Daarnaast hebben gemeenten een wettelijke verantwoordelijkheid voor het reguleren van prostitutie door middel van reguleren (vergunningen) en controleren. Het opsporen en bestraffen van mensenhandel is een taak van landelijke partijen zoals de politie en het openbaar ministerie. Als het gaat om arbeidsuitbuiting, ook een vorm van mensenhandel, dan is onder meer de inspectie SZW verantwoordelijk. Gemeenten zijn echter wel een belangrijke samenwerkingspartner bij de aanpak van mensenhandel omdat ze over belangrijke informatie beschikken en via het stellen van regels, controleren van locaties, beoordelen van aanvragen voor vergunningen en voorlichting en educatie een bijdrage kunnen leveren aan de aanpak van mensenhandel.

Gemeenten moeten zodoende hun rol in de aanpak van mensenhandel verder invullen. Bijvoorbeeld door actieve signalering van mensenhandel. Maar ook door beleid en regelgeving te maken ter ondersteuning van de aanpak van mensenhandel.

Het basisniveau bestuurlijke aanpak van mensenhandel helpt gemeenten hierbij. Aan het basisniveau hebben onder andere organisaties meegewerkt die zijn aangesloten bij de Taskforce Aanpak Mensenhandel.

Waar moet je als gemeente aan gedacht hebben?

Welke verantwoordelijkheden hebben gemeenten bij de opvang en zorg voor slachtoffers van mensenhandel?

• Gemeenten werken mee aan inschrijving van (mogelijke) slachtoffers die worden aangetroffen en nog niet zijn ingeschreven
• Op lokaal niveau zal kennis en expertise aanwezig moeten zijn binnen sociale wijkteams en het ambtelijk apparaat.
• Het is noodzakelijk dat overal de functie van zorgcoördinatie wordt gerealiseerd.
• Een centraal informatie- en registratiepunt voor de opvang (i.c. Comensha) blijft belangrijk, zowel voor het algemene overzicht m.b.t. de bestrijding van mensenhandel (Rijk), als voor de gemeenten. Dat kan ook de zorgcoördinatie ondersteunen.

Elke gemeente zou idealiter moeten beschikken over een coördinerende functie die:

• aanspreekpunt is voor de gemeentelijke organisatie en voor externe partners;
• zorg, gemeente, politie en justitiële keten verbindt;
• verbinding kan leggen met de bestuurlijke mogelijkheden om op te treden tegen mensenhandel;
• bekend is met de instanties waar slachtoffers mensenhandel terecht kunnen en de zorgstructuren voor zowel minderjarige als meerderjarige slachtoffers.

Meer informatie

• Mensenhandel
  VNG-project, nieuws, Kader en Kompas aanpak Mensenhandel, forum, publicaties etc.