Het team ondersteuning arbeidsmigranten van de VNG organiseert sinds april 2023 de workshop 'Beleid in een dag'. Dat gebeurt op locatie, op uitnodiging van een gemeente. Het team brengt van tevoren met de gemeente in kaart welke afdelingen betrokken zijn bij het onderwerp arbeidsmigranten en wie aanwezig zouden moeten zijn op de dag zelf. Ter voorbereiding neemt het team ook een aantal interviews af en kijkt het welke openbare data beschikbaar zijn die meer zicht geven op het vraagstuk.  

Doel van de dag 

'Beleid in een dag' is een intensieve workshop bedoeld om zo veel mogelijk kennis uit te wisselen en alle deelnemers op hetzelfde informatieniveau te krijgen over het dossier arbeidsmigranten. Projectleider Thomas Zwiers van de VNG noemt de algehele werkvorm een ‘pressure cooker’, een snelkookpan. 'In één workshop brengen we de laatste ontwikkelingen samen. We laten zien welke domeinen allemaal geraakt worden door het onderwerp arbeidsmigranten en waar gemeenten en arbeidsmigranten tegenaan lopen in de praktijk. We geven de deelnemers een visie op hoe een integraal beleid arbeidsmigranten eruit zou kunnen zien. We gebruiken daarvoor de kennis die we hebben opgedaan bij andere gemeenten.' Het maakt niet uit hoe ver een gemeente is in haar beleid, de workshop is voor iedere gemeente die aan de slag wil met een integrale aanpak. 'Belangrijk is wel dat alle disciplines aan tafel zitten', zegt Zwiers. 'Dat is de manier om verder te komen.'

Werkvormen  

Dat is ook de ervaring van Monique Neve van de gemeente Gouda, projectleider aanpak mensenhandel  en zelfbenoemd aanstichter van de workshop in Gouda. 'We zaten met 13 mensen aan tafel', vertelt ze. 'Een gebiedsregisseur, meerdere beleidsmedewerkers van zorg en welzijn, collega’s van BRP en Participatiewet en ikzelf met het werkgebied aanpak mensenhandel. Het was goed elkaars werkgebied beter te leren kennen. Na een minicollege met de Mentimeter volgde allerlei werkvormen waarin we onze kennis deelden, en onze ambities voor de korte en lange termijn. Een pittige dag, maar een die ons energie gaf om meer samen te gaan doen.'  

Situatie Gouda  

Arbeidsmigranten die in de gemeente Gouda wonen, werken in de regio veel in de kaas, bomen en bouw. Monique Neve wilde de workshop in haar gemeente omdat zij behoefte had aan een nulmeting van de stand van zaken. 'Wat zijn de regels en de richtlijnen? Wat weten we wel, wat weten we niet? Met collega’s van, onder andere, toezicht, BRP en omgevingsdienst, controleren we gebouwen. Panden die leegstaan blijken bewoond en meestal door arbeidsmigranten. Welke bestuurlijke maatregelen hebben wij? Wat zijn de regels rondom uitzendbureaus? Hoe maken we duidelijk dat mensen zich moeten registreren bij ons? Wat hebben we als gemeente nog onvoldoende geregeld en wat is handig om lokaal of regionaal op te pakken? Natuurlijk praat je hierover met collega’s, maar dat doe je eigenlijk altijd afzonderlijk en iedereen is al zo druk.'

Aanbevelingen 

Toen ze hoorde van de snelkookpansessie is Neve bij collega’s de interesse gaan polsen. Vanuit dat enthousiasme ging ze verder lobbyen. 'Ik was verheugd dat mensen ruimte wilde maken voor de workshop, collega’s moeten immers al zoveel.' De bevindingen van de dag worden teruggekoppeld door de VNG, met een reeks aanbevelingen passend bij de lokale en regionale situatie. We wachten die bevindingen van de VNG af. Neve zegt: 'We gaan met een clubje mensen bestuderen wat we makkelijk kunnen doorvoeren en wat er op lange termijn nodig is. Net als zo veel gemeenten zitten we met een capaciteitsprobleem. We maken eerst een intern plan, waarmee we bestuurlijk draagvlak creëren voor het ambtelijke traject.'

Situatie De Fryske Marren 

Gemeente De Fryske Marren huisvest naar inschatting 1.000 tot 1.500 arbeidsmigranten, op verschillende momenten van het jaar. De gemeente wil meer zicht krijgen op huidige huisvesting en ambieert voldoende huisvesting van goede kwaliteit. Gerlof Born is senior beleidsmedewerker wonen bij De Fryske Marren. Hij zegt: 'We hebben deze mensen echt nodig en dan moeten we ook voor hen zorgen. Economie en huisvesting gaan hand in hand. Wanneer wij als gemeente goede huisvesting bieden, halen we de excessen uit de markt.'

Integraal beleid 

De Fryske Marren is al langer bezig is met het dossier arbeidsmigranten en wil een samenhangend beleid. 'Dat is de reden dat we de workshop hebben aangevraagd,' zegt Born. Hij legt uit dat het dossier raakt aan burgerzaken, registratie, huisvesting en wonen, maatschappelijke ontwikkeling (zorg en welzijn), openbare orde en veiligheid (uitbuiting en mensenhandel), handhaving, communicatie en economische zaken. De 'dynamische dag met zeer betrokken mensen' resulteerde in 17 aanbevelingen door het ondersteuningsteam van de VNG. Die worden voorgelegd aan het college, om daarna via een startnotitie te worden uitgewerkt.  

Regionale afstemming 

Een volgende stap is wellicht het maken van regionale afspraken. Born zegt: 'Je opereert als gemeente nooit in een afgesloten situatie. Het merendeel van de mensen die verblijven in onze gemeente, werken in de scheepsbouw en food, maar ook in de agrarische sector in buurgemeente Noordoostpolder (NOP). Ik denk dat het goed is dat we als gemeenten in een regio dezelfde dingen op dezelfde manier doen zo voorkomen we dat beleid een waterbedeffect creëert.'