GEMMA staat voor de GEMeentelijke Model Architectuur. Dit is de landelijke referentiearchitectuur die gemeenten helpt om ICT-ontwikkelingen in samenhang aan te sturen. Ontwikkelen, bouwen, aanschaffen en implementeren onder architectuur zorgt ervoor dat oplossingen onderling goed samenwerken. Ook ontstaat er een overzicht dat bestuur en management helpt alle ontwikkelingen in samenhang aan te sturen.
Samenwerken door modelarchitectuur
Diverse ontwikkelingen zijn van invloed op het functioneren van uw gemeente. Denk bijvoorbeeld aan digitalisering en informatiebeveiliging, de netwerk- en participatiesamenleving, bezuinigingen en verdere samenwerking. De architectuurprincipes bieden gemeenten richting en focus aan hun informatievoorziening waardoor ze beter kunnen inspelen op deze ontwikkelingen.
Jeffrey Gortmaker schrijft in zijn blog (gemeente.nu): 'De huidige GEMMA referentie-architectuur is gericht op de lokale proces- en applicatielandschappen (‘de lappendeken’), waarbij iedere gemeente vooral bezig is met haar eigen softwareapplicaties, registraties en de integratie daarvan. Nu steeds meer wordt ingezet op het samen organiseren, is het tijd dat er ook een architectuur voor collectieve voorzieningen komt die de visie en samenhang tussen de voorzieningen beschrijft.'
Met GEMMA, de Gemeentelijke Model Architectuur, krijgt u inzicht in en grip op de informatievoorziening. GEMMA helpt om samenwerking tussen gemeenten en met ketenpartners en aansluitingen op landelijke voorzieningen mogelijk te maken. De volgende instrumenten worden ontwikkeld:
- architectuurmodellen
- domeinarchitectuurmodellen (sociaal, ruimte, veiligheid enzovoort)
- informatiemodellen
- berichtenstandaarden
- koppelvlakstandaarden
Architectuurprincipes zijn richtinggevende uitspraken die zorgen voor een samenhangende inrichting van de organisatie. Ze zijn een vertaling van doelstellingen, behoeften en beleidsuitgangspunten. Daarmee slaan ze een brug naar de uitvoering. De GEMMA Architectuurprincipes vervatten zowel huidige ontwikkelingen als de visie op de inrichting van de gemeentelijke processen en informatievoorziening.
In totaal zijn er 8 principes geformuleerd:
- Onze gemeente denkt vanuit de positie van de klant
- Onze gemeente gebruikt generieke processen en functies
- Onze gemeente voert regie over uitbestede diensten
- Onze gemeente biedt de klant een goede informatiepositie
- Onze gemeente digitaliseert haar diensten en processen
- Onze gemeente stelt openbare gegevens als open data beschikbaar
- Onze gemeente hergebruikt gegevens
- Onze gemeente gaat op een vertrouwelijke manier met gegevens om
Meer gedetailleerde informatie over de ontwikkelingen en uitgangspunten die de basis vormen voor de 8 architectuurprincipes kunt u vinden op GEMMA Online.
De GEMMA Architectuurprincipes verwoorden best practices. De principes zijn dus doelstellingen, u kunt zelf bepalen hoe u ze in de praktijk toepast. Essentieel hierbij is draagvlak bij de doelgroep. De doelgroep voor de GEMMA Architectuurprincipes zijn alle mensen die betrokken zijn bij veranderingen in processen en de informatievoorziening van gemeenten. Dat zijn bestuurders en directeuren, maar ook beleidsmedewerkers, adviseurs, managers, architecten en projectleiders.
De bedrijfsarchitectuur is het startpunt van werken onder architectuur (GEMMA) en bestaat uit de procesarchitectuur, een bedrijfsfunctiemodel en bedrijfsobjecten.
De bedrijfsarchitectuur beschrijft wat de gemeente doet, welke organisatieonderdelen dat doen en hoe de gemeente dat doet (bedrijfsprocessen). De bedrijfsarchitectuur vormt hiermee de basis voor de informatiearchitectuur. Omdat gemeenten qua organisatie-inrichting en visie van elkaar verschillen, is het noodzakelijk dat u vanuit de modellen in GEMMA een vertaling maakt naar de eigen organisatie. De producten en diensten van GEMMA helpen daarbij.
De behoeften vanuit de bedrijfsarchitectuur (organisatie/bedrijfsfuncties, diensten/producten, processen) zijn bepalend voor de informatiearchitectuur (applicaties, gegevens, informatie). Andersom biedt een goede informatiearchitectuur nieuwe mogelijkheden voor de bedrijfsarchitectuur (nieuwe kanalen, geautomatiseerde processtappen).
De GEMMA-informatiearchitectuur gaat over de inrichting van de informatiehuishouding van gegevens. Denk aan informatiefuncties, gegevens, applicaties en landelijke voorzieningen die u kunt inzetten bij het ondersteunen van alle gemeentelijke processen. De GEMMA-informatiearchitectuur is als landelijke referentie ontwikkeld en richtinggevend bij de inrichting van de gemeentelijke informatiehuishouding.
De GEMMA 2 informatiearchitectuur is een landelijke referentie die een overzicht geeft van de gemeentelijke applicatiefuncties. Meer informatie over de GEMMA 2 Informatiearchitectuur vindt u op GEMMA Online.
De procesarchitectuur is onderdeel van de bedrijfsarchitectuur en bevindt zich op het snijvlak van ‘inrichten’ en ‘business’. De bedrijfsarchitectuur operationaliseert de bedrijfsdoelen en –strategie en vormt het kader voor het uitvoeren van de activiteiten (verrichten) van het bedrijf. De procesarchitectuur vult het ‘hoe’ van de bedrijfsarchitectuur in.
De GEMMA procesarchitectuur bevat richtlijnen en principes voor het kijken naar gemeentelijke processen. Daarnaast geeft het een overzicht van alle gemeentelijke bedrijfsprocessen. Het procesmodel laat zien hoe een gemeente wordt bestuurd. Daarnaast biedt het een structuur waarbinnen deze processen verder beschreven en gedetailleerd kunnen worden in werkprocessen, processtappen en handelingen.
Bedrijfsfuncties beschrijven wat een organisatie doet. Een bedrijfsfunctiemodel biedt inzicht, helpt ordenen en is onafhankelijk van de inrichting van de organisatie en IT. Het vormt een goed startpunt voor een strategische discussie over kerncompetenties van een organisatie en het biedt houvast bij samenwerkingsvraagstukken. Bedrijfsarchitectuur helpt bij het inzichtelijk maken van logische keuzes.
Om bedrijfsfuncties te definiëren brengt u alle activiteiten die bij uw gemeente plaatsvinden in kaart. Vervolgens groepeert u alle activiteiten waar – min of meer – dezelfde kennis en competenties voor nodig zijn. Het GEMMA-bedrijfsfunctiemodel bevat categorieën als sturing, bewaking, regievoering, uitvoering en ondersteuning.
Bedrijfsobjecten zijn objecten waarover u gegevens vastlegt. Denk aan begroting, resultaat, doelstelling, belasting, ontheffing of uittreksel. Ook hiervan kunt u een model opstellen: het bedrijfsobjectmodel. Net als het bedrijfsfunctiemodel is ook dit model onafhankelijk van de inrichting van de organisatie en IT. De toepassing van het bedrijfsobjectmodel ligt vooral in het ondersteunen van organisatiebrede discussies over verantwoordelijkheden voor het beheren van gegevens. Meer informatie over bedrijfsobjecten en hoe deze in een model te vatten zijn, vindt u op GEMMA Online.
Aansluiten op GEMMA
GEMMA is gepubliceerd op GEMMA Online. GEMMA is ontwikkeld door en voor gemeenten. Dit betekent dat er regelmatig toevoegingen plaatsvinden op het platform en nieuwe informatie wordt ontsloten.
Handreiking aanbestedingsdocument Burgerzakenmodules
VNG Realisatie ontwikkelde onder GEMMA een handreiking aanbestedingsdocument Burgerzakenmodules (BZM). Dit beschrijvend document en de bijbehorende bijlagen zijn bedoeld als handreiking aan individuele gemeenten (of samenwerkingsverbanden) bij een aanbesteding voor Burgerzakenmodules. De handreiking kan worden gebruikt voor een onderhandse aanbesteding of een Europese (openbare) aanbesteding.
Wilt u meer weten over de handreiking of de documentatie ontvangen neem dan contact op met Rita Stoevelaar.
Aan de slag
Ga aan de slag door GEMMA Online te raadplegen. Biedt u zelf aan voor de diverse cocreatie trajecten die continu lopen. Neem deel aan reguliere overleggroepen die vanuit dit platform ondersteund worden.