Misbruik en oneigenlijk gebruik van sociale voorzieningen, illegale huisvesting, uitbuiting van arbeidsmigranten, onderbenutting van voorzieningen. Het tegengaan van dergelijke problematiek heeft baat bij een integrale aanpak. De gemeente Venlo sloot – in december 2020 alweer – als 100^e gemeente aan bij het LSI-convenant. Op woensdag 22 september werd daar – na alle coronabeperkingen en de vakantieperiode – alsnog feestelijk aandacht aan geschonken. Waarom de gemeente Venlo het LSI-convenant heeft ondertekend? ‘We hebben hier een aantal aandachtswijken’, zegt verantwoordelijk wethouder Sjors Peeters. ‘Daar willen de leefbaarheid verbeteren en de veiligheidsbeleving van de inwoners vergroten. Dat kunnen we vooralsnog niet alleen.’ Onder de vlag van de LSI kan de gemeente in gezamenlijke projecten met de landelijke partners – zoals UWV, Inspectie SZW, Belastingdienst, politie en OM – het ‘afglijden’ van wijken en mensen een halt toeroepen.

Gericht controleren

Mieke Theus is als wethouder van de gemeente Valkenswaard voorzitter van het Regionale Platform Fraudebestrijding (RPF), regio Zuidoost. De RPF’s hebben de regionale uitvoeringsregie op LSI-projecten. ‘De kracht van deze projecten zit in de mogelijkheden voor gegevensdeling en op basis van gezamenlijke analyses samen optrekken’, legt Theus uit. ‘We controleren de adressen waar het risico op misstanden groot is. Door de beperkte capaciteit van de partners zo te bundelen kunnen we toch veel effect sorteren én voorkomen we willekeur.’

Belang van inwoners

Als wethouder vraagt Theus zich natuurlijk altijd af: ‘Wat hebben onze inwoners hieraan?’ Ze noemde al het voorkómen van willekeur. Wat ze ook ziet is dat partijen samen de misstanden en noden veel breder in beeld kunnen brengen en optreden als 1 overheid. Natuurlijk verliest ze niet uit het oog hoe handhaving de laatste tijd in een kwaad daglicht is komen te staan. Toch vindt ze het belangrijk om rechtmatigheid te blijven controleren. ‘Aan de ene kant kunnen we niet toestaan dat iemand die een uitkering ontvangt in dure auto’s rondrijdt. Dan ondergraaf je de solidariteit waarop ons sociale systeem is gebouwd. Aan de andere kant kijken we niet alleen vanuit harde handhaving, maar ook vanuit zorg. Onze ambitie daarbij is om steeds meer aan de voorkant te komen. Iemand wordt niet in een dag crimineel. Vaak verloopt dat via een glijdende schaal van onbewuste regelovertreding, bewuste fraude en verder. Daarbij kan het nodig zijn om hard in te grijpen, maar net zo goed om de nodige ondersteuning te bieden door iemand te wijzen op beschikbare voorzieningen.’

Wijkgerichte aanpak Klingerberg

Weer even terug naar Venlo. Onder de LSI zijn verschillende projecten mogelijk. De gemeente startte recent het pilotproject Wijkgerichte aanpak Venlo, waarbij de aandacht wordt gericht op de wijk Klingerberg. Peeters schetst het beeld van een wijk waar de leefbaarheid en veiligheidsbeleving onder druk staan. Onterechte uitkeringen, veel illegale huisvesting van grote aantallen arbeidsmigranten, een fataal drugsincident aan de rand van de wijk.

Peeters: ‘Als gemeente kunnen we wel aan de slag met uitkeringsfraude. Maar voor de schaal waarop we vermoeden dat het plaatsvindt, zijn onze middelen te beperkt. Daarnaast willen we ingrijpen bij mensen die arbeidsmigranten misbruiken als moderne slaven. Illegale woonruimte, te klein, te duur, veel te lange werkdagen.’ Peeters is erop gebrand om deze mensen én de mensen in de wijk te laten zien dat het de gemeente menens is. Met een brede, integrale aanpak denkt hij dat waar te kunnen maken. ‘Kijken we door de bril van meerdere partners naar de problemen in een wijk, dan helpt dat enorm om de aard en omvang tastbaar te maken en de problemen aan te kunnen pakken. VNG Naleving heeft de expertise om ons daarbij te ondersteunen.’

Eerste resultaten: breed en concreet

Marjolein Verhoeff is Beleidsadviseur Veiligheid bij de gemeente Venlo en vanuit die rol betrokken bij de pilot in Klingerberg. Ze vertelt dat de eerste controleavond meteen duidelijk maakte hoe breed de resultaten kunnen zijn. En hoe professioneel en integer alle partners te werk gingen. ‘Wat we zoal tegenkwamen? Een illegale woningsplitsing in 4 brandgevaarlijke appartementen. 3 Panden die volgens de BRP onbewoond waren, maar waar wel arbeidsmigranten woonden. Verder troffen we een stel aan, ook arbeidsmigranten, dat al 4 jaar in Venlo woonde en door het uitzendbureau werd ontmoedigd zich in te laten schrijven. Oh ja, en een stel – met een kind – dat volgens de BRP niet meer samenwoonde. Dat heeft natuurlijk gevolgen voor uitkeringen en toeslagen.’

Invullen en aanvullen

Verhoeff vertelt dat de 3 onbewoonbare panden van 1 eigenaar zijn. ‘Daarmee is dat interessante informatie voor het RIEC, dat zich richt op ondermijning. Kijk, de LSI-aanpak is nadrukkelijk een bestuurlijke aanpak. Natuurlijk kun je van daaruit echt problemen aanpakken. Maar je kunt ook voorwerk doen voor een bredere, op het strafrecht georiënteerde ondermijningsaanpak.’

‘Dat past ook bij ons 3-sporenbeleid als het gaat om bijvoorbeeld leefbaarheid’, vervolgt Peeters. ‘Die sporen – sociaal-maatschappelijk, ruimtelijk-fysiek en veiligheid – stemmen we binnen de gemeente op elkaar af. ‘Vliegen we bepaalde problematiek aan vanuit de sociaal-maatschappelijke route en blijkt er meer aan de hand of nodig, dan zetten we ook op andere sporen in.’

Wat betreft dit specifiek project hoopt Peeters voldoende integrale ervaring op te doen, waarmee de gemeente ook haar eigen slagkracht vergroot. ‘Het is best een moeizaam proces om alle partijen bij elkaar te krijgen. Maar ik hoop dat het project in Klingerberg als bijvangst laat zien dat dat samenwerking voor iedereen meerwaarde heeft. Voor de gemeente én voor de inwoners.’

Theus maakt zich er de komende tijd hard voor dat nog meer gemeenten in haar regio aanhaken bij de LSI. ‘Ik wil collega-bestuurders overtuigen door te laten zien wat het betekent voor onze inwoners. Juist in een tijd waarin er veel spanning staat op de relatie overheid-inwoner. Rechtvaardigheid in de vorm van handhaving én zorg gaan daarbij wat mij betreft hand-in-hand.’

Sluit ook aan bij de LSI

Sinds de aansluiting van Venlo in december 2020, sloten al bijna 50 nieuwe gemeenten aan bij de LSI. VNG Naleving ondersteunt gemeenten ook bij deze aansluiting. Kijk voor meer informatie en praktijkvoorbeelden op onze site.