Uit een uitzending van RTL Nieuws van 4 december 2023 blijkt dat minstens 6000 dakloze EU-arbeidsmigranten in Nederland op straat leven. Deze EU-arbeidsmigranten werken veelal via een uitzendbureau. Uitzendkrachten die hun baan verliezen, hebben nog vier weken het recht om in hun woning te blijven, aldus uitzendbrancheorganisatie Algemene Bond Uitzendondernemingen.

In werkelijkheid zijn deze aantallen nog veel groter, maar op het moment houden er slechts 2 organisaties exacte cijfers bij. Het gaat om De Regenboog Groep in Amsterdam en Stichting Barka in veertien andere steden. Landelijke organisaties zoals Het Leger des Heils, Het Rode Kruis en Valente maken zich ernstige zorgen over de situatie. 

Recht op maatschappelijke opvang (MO)

Formeel hebben dakloze EU-arbeidsmigranten recht op maatschappelijke opvang (MO) als ze rechtmatig in Nederland verblijven. Dit is onder meer het geval als ze in Nederland hebben gewerkt, onvrijwillig werkloos zijn geraakt en zich hebben ingeschreven bij het UWV. Ze mogen minimaal een half jaar in Nederland blijven, maar langer als ze meer dan een jaar hebben gewerkt. 

Rechtentool als hulpmiddel

Desondanks blijft de regelgeving over de rechten van EU-arbeidsmigranten op toegang complex en dus vinden gemeenten het ingewikkeld om goed te bepalen welke rechten deze groep precies heeft. Dit heeft ertoe geleid dat de ministeries VWS, JenV, SZW en de IND een rechtentool hebben ontwikkeld. Door middel van deze rechtentool wordt verondersteld dat gemeenten een goede beoordeling kunnen maken of een dakloze EU-arbeidsmigrant wel of geen recht heeft op toegang tot MO-voorzieningen. Het doel van de tool is om kortdurende opvang te verlenen van waaruit deze groep arbeidsmigranten teruggeleid worden naar het land van herkomst. 

Recht doen aan de juridische en praktische kant

De rechtentool wordt momenteel getest in 6 pilotgemeenten: G4, Eindhoven en Venlo. In juni 2024 vindt de eindevaluatie plaats. De pilotgemeenten hebben een aantal belangrijke zorgen geuit bij het voorliggende instrument. Er worden vraagtekens gezet bij de praktische uitvoerbaarheid. De MO is nu al overvol en er zijn nauwelijks plekken voor reguliere ‘eigen’ daklozen. Mocht de rechtentool daadwerkelijk leiden tot de vaststelling dat deze groep vaker dan nu toegang krijgt tot MO, dan verwachten gemeenten dat een grote groep mensen aanspraak zou kunnen maken op MO en toegelaten wordt. In dat geval zal er een veel grotere capaciteit nodig zijn dan gemeenten nu hebben. Bovendien is er de vraag of deze specifieke aandachtsgroep in aanmerking komt voor woonurgentie als het gaat om permanente huisvestiging. Zie Eerst een thuis (pdf, 2,5 MB) en Een thuis voor iedereen (pdf, 9,2 MB).

De VNG maakt zich grote zorgen over de mogelijke juridische verplichting om dakloze EU-arbeidsmigranten toe te laten tot de MO. In samenwerking met de pilotgemeenten en het rijk wordt onderzocht of de rechtentool gebruikt kan worden bij een gezamenlijke werkwijze, en eventuele opvangvoorzieningen die recht doen aan de juridische kant maar ook werkbaar is én blijft voor gemeenten. 

Artikel voor de Nieuwsbrief Beschermd Thuis en Aanpak Dakloosheid, 1 februari 2024