Asbest – kosten onderzoek en sanering

Wat is asbest?
Asbest is een natuurlijk mineraal. Zolang asbest in gebonden toestand verkeert, is er in principe geen gevaar voor de gezondheid. Als losse asbestvezels worden ingeademd lopen zij vast in de kleine luchtwegen en longblaasjes. Daar worden de kleine vezels opgenomen door macrofagen (opruimcellen). Vezels die hiervoor te groot zijn, kunnen gaan migreren (wandelen) in de weefsels. Ook kunnen zij zich via de lymfebanen verspreiden en zo terechtkomen op plaatsen ver verwijderd van de kleine luchtwegen.
Er is geen veilige grens aan te geven voor het blootstellingniveau van asbest waaronder geen verhoogd risico op kanker of mesothelioom zou voorkomen. Eén ingeademde vezel kan al gezondheidsschade veroorzaken, zij het dat dit een te verwaarlozen risico is. Voor het krijgen van asbestose moet er minimaal 5 jaar blootstelling aan asbestvezels zijn geweest.

Zit er asbest in mijn schoolgebouw?
In 1993 werd het gebruik van asbest verboden. Dit betekent dat in ieder geval in schoolgebouwen die na deze datum zijn gerealiseerd geen asbest aanwezig is. Over het algemeen hebben de gemeenten in of kort na 1993 een asbestinventarisatie opgesteld voor de schoolgebouwen die voor 1994 zijn gebouwd. Onduidelijk is of de schoolbesturen in het primair, (voortgezet) speciaal en voortgezet onderwijs van de uitkomsten van deze onderzoeken in kennis zijn gesteld. Daarnaast is het mogelijk dat bij het opstellen en actualiseren van de reguliere onderhoudsplanningen wordt opgenomen of en zo ja waar, asbest zit. Dit is niet alleen noodzakelijk om inzicht te hebben in de aanwezigheid van asbest, maar ook om vast te stellen of, en zo ja op welk moment het asbest moet worden verwijderd. Losgebonden asbest of asbest op bereikbare plaatsen is meestal verwijderd. Hechtgebonden asbest – zeker als dat op moeilijk bereikbare plaatsen zit - is vaak blijven zitten. Bij renovatie van een schoolgebouw dat is gerealiseerd voor 1993 is het bevoegd gezag verplicht een asbestinventarisatie te laten uitvoeren.
Desondanks is het nooit 100 % zeker of, en zo ja waar, asbest in een gebouw aanwezig is. Inspecties zijn meestal visueel van aard en niet waterdicht. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat spouwmuren zijn geïsoleerd met asbest zonder dat dit bekend is. Dat zou gevaarlijk kunnen zijn, bijvoorbeeld bij het vervangen van kozijnen. Het is daarom belangrijk dat de eigenaren zich ervan bewust zijn dat altijd asbest kan voorkomen in gebouwen van voor 1994.

Onderzoek naar asbest in mijn schoolgebouw
De sectorraden voor primair en voortgezet onderwijs (PO-Raad en VO-raad) hebben een gezamenlijk onderzoek gedaan naar de kennis van scholen over de aanwezigheid van asbest in hun gebouwen.  Uit het onderzoek blijkt nu dat 75% van de basisscholen en 52% van de middelbare scholen geen of geen volledige asbestinventarisatie hebben voor al hun locaties. Wel wordt bij het opstellen van periodieke onderhoudsplanningen en risico-inventarisaties en –evaluaties standaard gekeken naar de aanwezigheid van asbest. Omdat dit visuele controles zijn, geeft dat echter niet een volledig beeld van de situatie.  In januari 2011 bleek dat scholen onvoldoende zicht hebben op mogelijke aanwezigheid van asbest in hun schoolgebouwen. In april 2011 riep de Tweede Kamer alle scholen van vóór 1994 op om hun gebouw te laten inventariseren op asbest. Het is de verantwoordelijkheid van het schoolbestuur om voor juli 2012 een asbestinventarisatie op te stellen. De PO-Raad en VO-raad roepen hun leden op om te zorgen voor volledig inzicht in de situatie en daarbij nauw samen te werken met de gemeenten. De sectorraden bieden bij deze onderzoeken zoveel mogelijk ondersteuning. De kosten van een asbestonderzoek komen, evenals de kosten voor het opstellen van een meerjarenonderhoudsplan, voor rekening van de schoolbesturen. Het is aan de colleges en gemeenteraden om te besluiten of van deze formele lijn wordt afgeweken en de gemeente deze kosten geheel of gedeeltelijk vergoed.

Moet asbest altijd worden verwijderd?
Asbest hoeft niet altijd te worden verwijderd. Hechtgebonden asbest kan meestal beter blijven zitten. Dit materiaal levert geen gevaar op als het in goede staat verkeert en niet wordt bewerkt. Of losgebonden asbest (of: niet-hechtgebonden asbest) moet worden weggehaald, is afhankelijk van of het materiaal al dan niet is afgeschermd. Het is ook van belang of het asbest zich voor kinderen of medewerkers op bereikbare plaatsen bevindt. In Nederland staat het de eigenaar van een gebouw vrij te beslissen over wel of niet verwijderen van asbesthoudend materiaal. Als tot verwijdering van asbest wordt besloten, moet men zich houden aan de regels die door het Asbestverwijderingsbesluit en de gemeentelijke bouwverordening zijn gesteld. Deze zijn op te vragen bij de gemeente. In de meeste gevallen is voor het verwijderen van asbest toestemming van de gemeente nodig.

Wie moet de kosten van de sanering betalen?
De aanwezigheid van asbest op zich is geen reden om de asbest te verwijderen. De noodzaak tot het verwijderen van asbest doet zich voor op het moment dat de schoolbesturen onderhoudswerkzaamheden uitvoeren of besluiten tot een renovatie van het schoolgebouw (bijv. bij het vervangen van een cv-ketel waar is vastgesteld dat in de ketelruimte asbest aanwezig is), dus uitsluitend in de situatie dat door beschadiging asbestvezels vrijkomen. De kosten die te maken hebben met het verwijderen van het asbest komen op dat moment volledig voor rekening van de gemeente (aanwezigheid asbest wordt gezien als een constructiefout). Constateert het bevoegd gezag asbest in het schoolgebouw en besluit het bevoegd gezag dit als voorzorgsmaatregel te verwijderen, dus er is geen beschadiging c.a. waardoor asbestvezels vrijkomen, dan komen deze kosten niet voor vergoeding in aanmerking.