Besluitvorming en bevoegdheden
-
Hier vindt u een actueel overzicht van termijnen voor gemeenten die uitgesteld zijn naar aanleiding van de coronamaatregelen.
-
De artikelen 6 en 47 van de wet op de Publieke Gezondheid geven de mogelijkheden aan voor de burgemeester met betrekking tot maatregelen. Het instituut Fysieke Veiligheid heeft een netwerkkaart opgesteld met betrekking tot verantwoordelijkheden:
Bevoegdheden college
-
Het is een goede gewoonte dat een demissionair college enkel zaken waarneemt en geen grote/ belangwekkende beslissingen neemt. Een verplichting om zo te handelen is er echter niet.
-
Artikel 36b lid 2 Gemeentewet regelt dat een wethouder tevens lid van de raad van de gemeente waar hij wethouder is, kan zijn totdat de wethouders aftreden (de wethouders treden af als na de raadsverkiezing ten minste de helft van het aantal wethouders is benoemd en deze benoemingen zijn aangenomen, art. 42 lid 1).
De wethouder is gedurende het voornoemde tijdvak volwaardig raadslid. Hij heeft alle rechten en plichten die ieder raadslid heeft. Dat betekent dat hij gewoon mag meestemmen over voorstellen van de raad. Zelfs als er gestemd wordt over de benoeming van de nieuwe wethouders mag hij meestemmen over zijn eventuele (her)benoeming, ook al betreft het een stemming die hem persoonlijk aangaat. De formele reden is dat de stemming over de benoeming van wethouders een vrije stemming is. De praktische en staatsrechtelijke reden is dat een andere conclusie bijzonder onwenselijke gevolgen zou hebben: als de kandidaat-wethouder immers niet zou meestemmen, verschuift de machtsverhouding in de raad, zeker als de beoogde coalitie een krappe meerderheid heeft van één stem. De uiterste consequentie zou zijn dat er dan geen college tot stand kan komen, hoewel daarvoor wel een (zij het minieme) meerderheid in de raad is.
Zie voor meer informatie de veelgestelde vragen op vng.nl.
-
Goedkeuring door gedeputeerde staten over de oprichting van of deelneming in privaatrechtelijke organisaties is vanaf 1 februari 2016 niet langer vereist (art. 160, derde lid). Het college dient nog steeds wel het ontwerpbesluit tot oprichting van of deelneming in privaatrechtelijke organisaties, aan de raad voor te leggen zodat deze wensen en bedenkingen kenbaar kan maken. De wettelijke voorkeur (art. 160, tweede lid) voor publiekrechtelijke rechtsvormen boven privaatrechtelijke rechtsvormen blijft gehandhaafd.
-
Het oude college blijft in functie totdat de raad ten minste de helft van het nieuwe college heeft benoemd en die benoemingen zijn aanvaard; zie artikel 42 Gemeentewet. Op grond van het eerste lid treden na de verkiezingen de (zittende) wethouders af op het moment dat ten minste de helft van het in artikel 36 (Gemeentewet) bepaalde aantal (nieuwe) wethouders is benoemd en die benoemingen zijn aangenomen.
Op donderdag 29 maart 2018 werd de nieuwe raad geïnstalleerd. Deze raad geeft dan de kaders aan waarbinnen ook het oude nog zittende college moet opereren. Het is politiek niet handig als het nog zittende demissionaire college politiek verstrekkende besluiten zou nemen. De nieuwe raad zou verder kunnen besluiten dat bepaalde onderwerpen 'stil gelegd' moeten worden tot er een nieuw college in functie is. Vervolgens is het vooral van belang dat de nieuwe raad zich inspant om snel een nieuw college te vormen.
Er zijn dus geen algemeen geldende kaders voor de overgangsperiode, noch juridisch, nog anderszins; de nieuwe raad zal die kaders moeten aangeven.
Bevoegdheden raad
-
Als het om privaatrechtelijke kwesties gaat is de raad niet bevoegd, maar het college (en niet de burgemeester, zie art. 160 Gemeentewet). Over privaatrechtelijke bevoegdheden, specifiek over overeenkomsten heeft de VNG een raadgever opgesteld. Deze is beschikbaar via de portal overheidsprivaatrecht op de website.
-
Een lid van de raad mag niet rechtstreeks of middellijk een overeenkomst aangaan betreffende de onderdelen genoemd in artikel 15, eerste lid, onder d, van de Gemeentewet. De wetgever heeft het verbod zoals neergelegd in artikel 15, eerste lid, onder d, van de Gemeentewet in de Memorie van Antwoord gemotiveerd door te stellen dat dit een waarborg schept voor de zuiverheid in de verhoudingen tussen raadsleden enerzijds en de gemeente anderzijds. Ten aanzien van de ontheffingsmogelijkheid heeft de wetgever in de Memorie van Antwoord gemotiveerd dat deze is opgenomen omdat in gevallen waarin het raadslid rechtstreeks of middellijk een overeenkomst sluit met de gemeente de zuiverheid in de verhoudingen niet altijd behoeft te worden geschaad (artikel 15, tweede lid, van de Gemeentewet). Een beoordeling van het concrete geval door Gedeputeerde staten biedt naar het oordeel van de wetgever daarbij voldoende waarborg tegen aantasting van het belang van de zuiverheid van de verhoudingen. Gedeputeerde staten moeten onderzoeken of het algemeen belang, te weten het voorkomen van belangenconflicten in het betrokken geval, ruimte biedt voor ontheffing.
-
Het is toegestaan voor een raadslid om beroep aan te tekenen tegen een besluit van de raad. In artikel 15 Gemeentewet is een aantal handelingen opgenomen, dat door een lid van de raad niet mag worden verricht. Deze handelingen zijn met het oog op de rechtszekerheid zo duidelijk mogelijk omschreven. Bovendien is de lijst limitatief. Hier staat niet dat een raadslid geen beroep mag aantekenen tegen een besluit van de raad, ook al is het raadslid belanghebbende.
Het raadslid mocht zelf bepalen of het aan de beraadslaging en stemming over het besluit deelnam.
Een raadslid stemt altijd zonder last (artikel 27 Gemeentewet) en is in principe ook gehouden om zijn of haar stemrecht in de raadsvergadering uit te oefenen, tenzij dat op grond van artikel 28 Gemeentewet onverstandig zou zijn. Stemmen is een fundamenteel recht van een gekozen volksvertegenwoordiger.
Als een raadslid zich niet van stemming hoeft te onthouden, is het volgens de VNG zelfs een plicht. Dat staat niet met zoveel woorden in de wet, maar het vloeit wel voort uit het mandaat dat een raadslid van de kiezer heeft gekregen. Het is een raadslid dus niet op voorhand verboden om mee te beraadslagen en te stemmen. Het raadslid maakt daarbij zelf de afweging of het meedoen aan een beraadslaging of stemming in conflict komt met de eigen integriteit.
-
Artikel 15 lid 1 sub a Gemeentewet bepaalt inderdaad dat een raadslid niet als advocaat of adviseur in geschillen werkzaam mag zijn ten behoeve van de gemeente of het gemeentebestuur dan wel ten behoeve van de wederpartij van de gemeente of het gemeentebestuur. In deze moet een bezwaar ook gezien worden als een geschil. De wet stelt voor wat betreft dit verbod niet de eis dat het raadslid als adviseur optreedt in het kader van uitoefening van een bedrijf. Dit laatste heeft betrekking op art. 15 lid 1 sub c en d Gemeentewet waar het gaat om het als vertegenwoordiger of adviseur werkzaam zijn ten behoeve van derden tot het met de gemeente aangaan van overeenkomsten.
-
De VNG is een vereniging van zowel burgemeesters, wethouders als raadsleden is. In verschillen van mening tussen raadsleden, burgemeester en college kunnen en willen wij derhalve geen positie innemen. Wij laten de interpretatie van wet- en regelgeving en de handelwijze daaromtrent lokaal over aan de volksvertegenwoordigers en politieke ambtsdragers. U zult begrijpen dat wij anders als een soort scheidsrechter tussen raadsleden onderling, de burgemeester en/of college in komen te staan. Die positie past de VNG niet. Wel kan de VNG algemene uitgangspunten formuleren.
Op grond van artikel 13 lid 1 onder l van de Gemeentewet kan een raadslid niet tevens wethouder zijn. In artikel 13 lid 2 van de Gemeentewet is voorzien in een uitzondering op deze bepaling. Deze situatie, en dan met name de situatie genoemd in onderdeel b van lid 2, doet zich in dit geval echter niet voor aangezien de betreffende personen nog niet tot wethouder benoemd waren op het moment dat de stemming over de uitbreiding van de tijdsbestedingsnorm plaatsvond.
Deze kwestie wordt in plaats daarvan bestreken door artikel 28 van de Gemeentewet. Dit artikel bepaalt dat een raadslid niet deelneemt aan de stemming over een aangelegenheid die hem rechtstreeks of middellijk persoonlijk aangaat of waarbij hij als vertegenwoordiger is betrokken. De vraag is dus of de betreffende raadsleden een direct of indirect persoonlijk belang worden geacht te hebben bij het onderwerp van het raadsvoorstel. Uit jurisprudentie over artikel 28 van de Gemeentewet blijkt dat het woord 'persoonlijk' in het begrip 'persoonlijk belang' doelt op ieder belang dat niet behoort tot de belangen die het bestuursorgaan moet behartigen uit hoofde van de hem opgedragen taak. Het is te betwijfelen of de uitbreiding van de tijdsbestedingsnorm van wethouders een dergelijk 'persoonlijk belang' kan zijn.
Daarnaast is van belang dat de Gemeentewet (art. 32 lid 2) bij stemmingen de plicht voor raadsleden bevat om voor of tegen te stemmen. De gedachte hierbij is dat raadsleden in beginsel een publiekrechtelijke plicht hebben om mee te werken aan de meest fundamentele taakstelling van de volksvertegenwoordiging en dat is de besluitvorming. Werk- of handelwijzen die deze besluitvorming frustreren - zoals het niet meestemmen - staan met deze publiekrechtelijke plicht op gespannen voet. Ook vanuit het principe van de vrije stemming geredeneerd kan niet te snel worden aangenomen dat de betreffende raadsleden zich van stemming zouden moeten onthouden.
Artikel 28 Gemeentewet geeft het raadslid een ruime bevoegdheid om de afweging om al dan niet mee te stemmen volledig zelfstandig te maken. De verantwoordelijkheid voor het maken van deze afweging legt de wet allereerst bij de betrokkenen zelf (zie ook artikel 27 Gemeentewet). Wel kunnen in een reglement van orde of in de gedragscode procedurele bepalingen worden opgenomen die het maken van een afweging ondersteunen. U zou kunnen bezien of deze documenten in uw gemeente hiervoor ondersteuning bieden.
-
Het kan voorkomen dat gekozen, benoemde en toegelaten raadsleden in het nieuwe college wethouder worden. Op het moment dat het college benoemd wordt, zijn zij nog raadslid. Het raadslid X mag dan bij het benoemingsbesluit meestemmen over de benoeming van wethouder X (raadslid en wethouder X zijn dezelfde persoon).
De Gemeentewet regelt namelijk dat voor deze specifieke situatie een wethouderschap en lidmaatschap van de raad tijdelijk geen onverenigbare betrekkingen zijn (artikel 13 lid 2 Gemeentewet). Daarnaast mag de aanstaande wethouder meestemmen over de eigen benoeming, hoewel men zou kunnen redeneren dat het een zaak is die hem of haar rechtstreeks aangaat.
De formele reden is dat het hier gaat om een vrije stemming (men zou andere kandidaten kunnen aandragen en op hen stemmen). De praktische en staatsrechtelijke reden is dat een andere conclusie bijzonder onwenselijke gevolgen zou hebben: als de kandidaat-wethouder immers niet zou meestemmen, verschuift de machtsverhouding in de raad, zeker als de beoogde coalitie een krappe meerderheid heeft van één stem. De uiterste consequentie zou zijn dat er dan geen college tot stand kan komen, hoewel daarvoor wel een (zij het minieme) meerderheid in de raad is.
Zie ook de artikelen 13, 30 en 31 van de Gemeentewet.