Wat moet wanneer en op welke wijze gebeuren om de herindeling te realiseren en welke wettelijke voorschriften komen daarbij kijken? Wat zijn aandachtspunten voor de herinrichting van de organisaties? Dit handboek geeft antwoord op dit soort vragen.

Elke herindeling is uniek. Het samengaan van een grote en een kleine gemeente heeft bijvoorbeeld een heel andere dynamiek en andere aandachtspunten dan de samenvoeging van drie gemeenten die ongeveer even groot zijn. Maar ook de voorgeschiedenis, de ligging in het land, de rolinvulling van de provincie en het aantal kernen spelen een rol. Voor betrokkenen is het vaak de eerste keer dat hun gemeente heringedeeld wordt. Dit maakt dat dit ‘verandertraject’ vaak wordt vergeleken met een ontdekkingsreis: leuk en spannend, maar ook complex. Een goede voorbereiding is dan cruciaal.

Los van het feit dat elke lokale situatie uniek is en gemeenten veel ruimte hebben om processen zelf vorm te geven, zijn er toch zaken die voor elke gemeente gelijk zijn of op zijn minst op elkaar lijken. Er zijn dus genoeg goede voorbeelden die een gemeente ter hand kan nemen. Het handboek gemeentelijke herindelingen is geen blauwdruk maar reikt wel bouwstenen aan, waar gemeenten direct mee aan de slag kunnen.

De eerste versie van dit handboek dateert van 2014. In 2020 is het handboek geactualiseerd en in lijn gebracht met onder andere de uitgangspunten uit het Beleidskader gemeentelijke herindelingen (2018) en met de inwerkingtreding van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (2020).