In het advies over het cultuurbestel vanaf 2029 stelt de Raad voor cultuur onder andere dat een toekomstig stelsel voor overheidsfinanciering moet inzetten op het toegankelijker maken van cultuur. Een uitgangspunt dat goed aansluit bij de gemeentelijke propositie Samen cultuur borgen.
Bekijk het rapport 'Toegang tot cultuur; Op weg naar een nieuw bestel in 2029'
Herzien van cultuurbestel
In maart 2023 vroeg de Staatssecretaris van Cultuur en Media de Raad voor Cultuur om advies over hoe het cultuurbestel vanaf 2029 zou kunnen worden herzien. De huidige systematiek sluit niet meer goed aan op ontwikkelingen en wensen die spelen in de sector, de samenleving en bij het publiek. Het advies dat nu voorligt stelt 2 grote bewegingen voor die ook raken aan de positie van gemeenten:
de komst van een kaderwet cultuur
een herziening van de rijksfondsenstructuur
De VNG geeft, als stelselpartner in het cultuurbestel, op hoofdlijnen een eerste reactie op het advies. Een uitgebreide reactie volgt later.
Samenspel overheden
De Raad stelt dat een nieuw stelsel gebaat is bij duidelijkheid en een betere afstemming van taakverdeling tussen de overheden, via een kaderwet cultuur als wettelijke basis met een vastgelegde zorgplicht voor gemeenten en provincies. Deze gedachte sluit aan bij de wens van gemeenten om het cultuurstelsel als één geheel te zien en daarop ook als één overheid op te treden, met gezamenlijk vastgestelde beleidsdoelen en opgaven.
Een wettelijke verankering leeft bij veel gemeenten. De VNG pleit echter voor een grondige verkenning, om een beter beeld te krijgen van de financiële haalbaarheid en andere noodzakelijke randvoorwaarden waaronder een kaderwet goed kan functioneren. Daarover willen wij samen met het rijk en de provincies in gesprek.
Herziening fondsenstructuur
De financiering van het rijk draagt in het huidige bestel onvoldoende bij aan een gevarieerd en nabij cultuuraanbod voor iedereen, ongeacht achtergrond of woonplaats. Ook de VNG erkent dat de verschillen tussen regio’s groot zijn; er is sprake van een onevenwichtige spreiding over het land. De Raad beveelt aan dat de rijkscultuurfondsen opgaan in één landelijk fonds met afdelingen voor elke provincie en Caribisch Nederland. Hierdoor kan het rijk beter kijken naar de sector als geheel. Een voorstel dat wij niet afwijzen.
Janita Tabak, wethouder cultuur in gemeente De Fryske Marren en lid van de commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs van de VNG:
Het voorstel om met één fonds te werken biedt wel kansen voor de samenhang tussen cultuurinitiatieven in de regio.
De uitwerking van dit voorstel vergt goed onderzoek: hoe verhoudt dit zich tot het huidige voorzieningenniveau in de hele culturele keten, buiten de sterke regio’s?
Breed advies
De VNG ziet in het advies raakvlakken met de propositie. Allereerst wordt de waarde van cultuur breed benoemd. En die waarde laat zich goed vertalen in een toegankelijker stelsel. De voorstellen die de Raad doet gaan dan ook hand in hand met de pijlers uit de VNG-propositie; cultuurstimulering, cultuurspreiding en -financiering.
Marcelle Hendrickx, namens de commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs bij de VNG en wethouder cultuur in de gemeente Tilburg:
Ik vind de breedte van dit advies sterk. Het is een pleidooi dat het cultuurstelsel doorwerkt tot in de lokale culturele haarvaten, ook buiten de rijksgefinancierde instellingen om. Dit raakt alle gemeenten. Daarbij past ook terecht meer aandacht voor educatie en talentontwikkeling; de basis verbinden met de top. De stellingname van de Raad om cultuureducatie steviger te verankeren in en rond de school getuigt daarvan. Dit draagt bij aan gelijke kansen voor culturele kennismaking en creatieve ontwikkeling van inwoners
Opmaat naar 2029
De VNG sluit zich aan bij de financiële voorstellen van de Raad richting het rijk: investeringsprogramma’s in de regio’s en een financiële impuls voor het cultuurbestel in zijn geheel van € 200 miljoen. De VNG wil, namens en met gemeenten, graag met het rijk, de provincies en de culturele sector verder in gesprek over de concrete uitwerking van het advies.