De VNG heeft lang op het kabinet moeten wachten om uitvoering te geven aan de afspraken die al ruim 2 jaar op tafel liggen. We verwachten 8 juli dan ook een concrete aanpak van het kabinet. Dat daarmee de opvang weer tot de kerntaak van het rijk gaat behoren en dat gemeenten en veiligheidsregio’s niet constant de helpende hand moeten bieden. Gemeenten zijn bereid hun bijdrage te leveren, met als harde voorwaarde dat het huidige ad-hoc beleid op asiel van dit en de vorige kabinetten daarmee tot een einde komt.

Nog dit jaar realisatie

Het kabinet wil de agenda op onderdelen aanpassen of aanvullen met een wettelijke taak voor gemeenten binnen de asielketen, een nieuwe koppelingssystematiek voor statushouders en elementen uit het advies van de ROB en ACVZ. De VNG verwacht vooral een voortvarende aanpak waarmee nog dit jaar een einde komt aan de continue stroom van noodverbanden en dat er rust komt voor alle partijen die betrokken zijn bij de opvang van vluchtelingen en asielzoekers. Maar bovenal dat er een humaan en rechtvaardige flexibele opvang komt met voldoende structurele financiering voor gemeenten.

Wettelijke taak gemeenten in kader asielopvang

Het kabinet heeft eerder aangekondigd dat gewerkt wordt aan een wettelijke taak voor gemeenten. Daarover wordt nog voor het reces (dus uiterlijk 8 juli) een verkenning naar de Tweede Kamer gestuurd.

De VNG heeft aangegeven daaraan tenminste de volgende randvoorwaarden te stellen:

• Voldoende middelen aan de kant van gemeenten voor de lange termijn. Deze wettelijke taken gelden naar verwachting ook in 2026 en verder. Daarom is het essentieel dat gemeenten structureel voldoende middelen hebben.
• Voldoende middelen aan de kant van COA. De financiering van COA is gericht op krapte en moet worden gericht op de Uitvoeringsagenda met ruimte voor kleinschalige opvang, anders blijven gemeenten het afvoerputje in de asielketen.
• Er moet ruimte zijn voor een uitvoeringstoets.

Rol voor college en gemeenteraad

De coördinerende rol van de voorzitters van de Veiligheidsregio’s heeft een zeer grote meerwaarde bij het organiseren van de crisisnoodopvang. Zoals ook bij de coördinatie van de opvang van Oekraïense vluchtelingen speelt. Dat blijft ook op korte termijn hard nodig. Maar bij een structurele oplossing hoort ook een democratische legitimiteit waarbij colleges en gemeenteraden worden betrokken en actief geïnformeerd. De extra inzet van mensen en middelen door gemeenten baart hen steeds meer zorgen. Naast dat andere dienstverlening steeds verder in de verdrukking raakt, bestaat ook het risico dat het draagvlak voor opvang bij inwoners afneemt.