Ook stelt de commissie Van Ark dat gemeenten, rijk en uitvoerders de nodige inhoudelijke verbeterslagen te maken hebben. Hoewel de Hervormingsagenda met veel inzet uitgevoerd wordt, is dit niet voldoende voor onze inwoners. Een bredere aanpak is vereist, met aandacht voor bestaanszekerheid, onderwijs, wonen en volwassenenzorg.

Download het adviesrapport (pdf, 4,2 MB)

Herijking financieel kader hard nodig

Het advies geeft een nieuw financieel kader voor de komende tijd en bevestigt dat gemeenten onvoldoende middelen hebben ontvangen om hulp te bieden aan gezinnen en kwetsbare kinderen. Belangrijk is dat de geplande extra bezuinigingen vanaf 2026 weg worden gehaald en er een adequate indexatie voor gemeenten komt. Tegelijkertijd doet het pijn dat de commissie oordeelt dat gemeenten 50% van de tekorten in 2023 en 2024 zelf moeten dragen en dat dit ook doorwerkt in de komende jaren. Aangezien gemeenten voor de financiering van jeugdzorg grotendeels afhankelijk zijn van het rijk en de commissie terecht constateert dat sturing op het lokaal niveau zeer problematisch is, vinden we dit een moeilijk te begrijpen boodschap. 

We verwachten dat het kabinet de extra financiering van de jeugdhulp verwerkt in de Voorjaarsnota. Temeer omdat het kabinet al eerder heeft aangegeven dat het niet de vraag is óf, maar hoé de disbalans in ambities, taken en middelen voor de jeugdzorg in de Voorjaarsnota wordt verwerkt. In het Overhedenoverleg van 11 maart verwachten we hierover de bevestiging van het kabinet. 

Nathalie Kramers, VNG-commissievoorzitter Zorg, Jeugd en Onderwijs:

Wij bedanken de commissie Van Ark voor haar advies. Het advies bevestigt dat gemeenten onvoldoende gecompenseerd worden. Het is cruciaal dat het kabinet met dit advies in de hand extra structurele middelen voor gemeenten beschikbaar stelt om te voorkomen dat gemeenten onnodig zware en zeer impactvolle bezuinigingen moeten doorvoeren. Dat is absoluut randvoorwaardelijk om de inhoudelijke opgaven ter hand te nemen. Dit vraagt veel van gemeenten en partners. Wij voelen ons verantwoordelijk voor de zorg van kwetsbare kinderen en gezinnen in onze gemeenten.

Gemeenten en het rijk staan gezamenlijk aan de lat

De commissie adviseert om de verbeteringen binnen de jeugdzorg door te zetten, zoals afgesproken in de Hervormingsagenda. Daarnaast is een stevige intensivering nodig om te zorgen dat minder gezinnen jeugdhulp nodig hebben. Er zijn oplossingen nodig voor problemen op alle levensdomeinen van jeugdigen, zoals wonen, onderwijs, bestaanszekerheid en hulp aan ouders, op zowel rijks- als lokaal niveau. Met het wegnemen van de onrealistische financiële klem ligt er nu een grote uitdaging: het verbeteren van dienstverlening aan jongeren en gezinnen op alle leefdomeinen en specifiek het verbeteren van hulp aan gezinnen in kwetsbare situaties. Zo kunnen kinderen gezond en veilig opgroeien. Gemeenten en de VNG zijn volledig gecommitteerd om door te pakken met de Hervormingsagenda. Ook omarmen ze de gevraagde inzet op alle genoemde domeinen, maar hiervoor is het wel cruciaal dat gemeenten adequate financiering ontvangen voor al hun taken, en zeker de medebewindstaken.

Meer data en voorbij de vrijblijvendheid

De commissie doet een stevig appèl om de informatievoorziening zo te verbeteren dat overheden nauwkeuriger kunnen sturen op het gebruik van jeugdhulp en de beleidskeuzes beter kunnen onderbouwen. Wij steunen deze aanbevelingen en gaan hier graag mee aan de slag. Ook de aanbeveling voor stevige doorzettingsmacht op landelijk én lokaal niveau is ons uit het hart gegrepen. Op deze wijze stellen we onze inwoners centraal en worden de knelpunten voor gezinnen in de uitvoering en op bestuurlijk niveau adequaat opgepakt. Hierbij benadrukken we dat dit een grote opgave is voor uitvoerders, gemeenten en rijksoverheid. 

Gemeentefinanciën breed

Naast de tekorten in de jeugdzorg staan de gemeentefinanciën verder onder druk door ‘het ravijn’ – een korting van € 2,4 miljard op het gemeentefonds vanaf 2026 – en verkeerde ramingen. Ook op deze punten moet het kabinet een oplossing bieden. Anders kunnen gemeenten niet bijdragen aan de kabinetsambities voor het verbeteren van bestaanszekerheid, het bouwen van woningen en het aanpakken van het klimaatprobleem. 

Overhandiging rapport

Nathalie Kramers, VNG-commissievoorzitter ZJO, staatssecretaris van VWS Vincent Karremans en staatssecretaris van Rechtsbescherming Teun Struycken namen op 30 januari in Nieuwspoort het adviesrapport in ontvangst van Tamara van Ark, voorzitter van de deskundigencommissie die het (tussentijdse) advies opstelde.