Regionale samenwerking: sleutel tot de oplossing voor grote ruimtelijke opgaven

Als gemeenten erkennen we de opgaven, doelen, ambities en nationale belangen uit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). We voelen ons medeverantwoordelijk om hieraan uitvoering te geven. We zorgen er samen voor dat nationale belangen geborgd worden in lokale visies. Gelijktijdig kennen gemeenten en regio’s eigen belangen.

De VNG erkent de behoefte aan tempo, kwaliteit, draagvlak en een integrale benadering in het werken aan ruimtelijke opgaven, zoals de energietransitie, transitie in het landelijk gebied en woningbouwopgave. Dit moet vorm krijgen aan de hand van de volgende uitgangspunten uit de NOVI:

  1. We werken als één overheid, samen met de samenleving
  2. We stellen de gecombineerde opgave(n) centraal
  3. We werken gebiedsgericht
  4. We werken permanent en adaptief aan de opgaven

Het regionale schaalniveau is daarbij onmisbaar. Het rijk is op dat niveau een belangrijke partner om ervoor te zorgen dat zowel nationale als regionale doelen gerealiseerd kunnen worden.

Terug naar boven

Iedere regio een brede gemeenschappelijke agenda

Het werken aan een gemeenschappelijke agenda kan helpen om ambities met elkaar in beeld te krijgen en coalities te vormen. Daarmee wordt aan onderling vertrouwen en afstemming gewerkt. In een aantal regio’s ontbreekt dit of is dit beperkt. In dat geval is het wenselijk om ruimtelijke programma’s af te stemmen en samen te kijken naar de beste locaties voor bepaalde ontwikkeling (strategisch). Deze afstemming is belangrijk om ervoor te zorgen dat er binnen de regio een evenwichtig aanbod is van verschillende functies en voorzieningen. Dat is ook het noodzakelijke voorportaal voor een Regionale Investeringsagenda (RIA).

Terug naar boven

Regionale Investeringsagenda (RIA): van visie naar uitvoering

Een Regionale Investeringsagenda (RIA) is een regionale uitvoeringsstrategie met versnellingsacties en kwaliteitsverbetering door het benutten van meekoppelkansen. Het doel van de RIA is een aantal opgaven versneld tot uitvoering brengen: woningbouw, mobiliteit, stikstofproblematiek, duurzame economische ontwikkeling met energietransitie en landschap. Dit in samenhang en met kwaliteitsverbetering ten opzichte van de verkokerde opgaven. Het concept is geïntroduceerd door de NOVI-alliantie.

Een Regionale Investeringsagenda (RIA) kan gevormd worden om meer focus aan te brengen op benodigde investeringen om de regio leefbaar en competitief te houden. De nadruk komt dan meer te liggen bij projecten en investeringen (tactisch). Hiertoe worden verschillende bovenlokale projecten, plannen, programma’s en geldstromen (zowel publiek als privaat) met elkaar verbonden zodat deze elkaar versterken. Het gaat in principe niet om nieuw beleid. Hiervoor dient er uiteraard al een goede samenwerking met een gedeelde ambitie te bestaan. Afhankelijk van wat er in een regio aanwezig is kan een RIA zowel helpen gezamenlijke ambities te versterken, als de benodigde en geplande investeringen in beeld te brengen.

Het werken aan een RIA moet vooral voortkomen uit een regionale wens en aansluiten bij de regionale behoefte en processen die al lopen. We zien graag dat regio’s in Nederland op basis van een eigen regionale agenda onderzoeken hoe ze samen kunnen werken aan opgaven en hoe deze te financieren. Lokale bestuurders kunnen daartoe zelf de nodige samenwerkingen aangaan. Net als met regionale visies moeten gemeenteraden door colleges van B&W betrokken worden bij een RIA.

Terug naar boven

Samenhang met andere trajecten

De verschillende uitvoeringsprogramma’s onder de NOVI landen in de regio nog teveel los van elkaar. Zo moet er bijvoorbeeld gewerkt worden aan regionale energiestrategieën, mobiliteitsplannen en verstedelijkingsstrategieën; ieder met eigen deadlines. Het rijk beoogt trajecten momenteel samen te brengen via de landsdelige Omgevingsagenda’s en Gebiedsagenda’s grote wateren. Echter, dit is niet het niveau dat aansluit bij de dagelijkse praktijk en leefwereld van mensen. Verder zijn er NOVI-gebieden, regiodeals, woondeals, et cetera.

Bij de behandeling van de NOVI in de Tweede Kamer is een motie aangenomen, waarmee vastgesteld is dat de RIA een centrale plaats moet krijgen in de uitvoering van de NOVI. Daarbij is de insteek dat een RIA als voorwaarde wordt gesteld voor cofinanciering binnen de NOVI-gebieden en, omgekeerd, dat opgestelde RIA’s in gebieden kunnen leiden tot erkenning als nieuw NOVI-gebied in de komende jaren. De VNG vindt het vooral belangrijk dat gekeken wordt welk instrument het meest geschikt is om de uitvoering verder te brengen, vanuit eerdergenoemde uitgangspunten. Dat kan per regio verschillen.

Terug naar boven

RIA als onderbouwing voor structurele financiering

Voor gemeenten en andere investeerders in de regio is het belangrijk dat ook het rijk zich langdurig committeert als partner bij het werken aan de urgente opgaven. Daarbij geniet structurele financiering de voorkeur boven incidentele impulsen, waarvoor gemeenten telkens binnen wisselende criteria mensen en middelen moeten organiseren en veel papierwerk moeten verzetten. De VNG verkent hoe dit aan RIA’s gekoppeld kan worden. De regio kan middels een RIA laten zien wat het voor nationale opgaven kan betekenen. Tegelijkertijd kan het decentrale overheden helpen scherp te maken welke inzet vanuit het rijk nodig is (richten van instrumentarium en -financiering naar de regio) om de regionale agenda in uitvoering te brengen.

Terug naar boven

Politiek-bestuurlijke keuzes, publiek-private uitvoering

De RIA is beoogd als samenwerking tussen lokale en provinciale bestuurders, maar ook met bedrijven en maatschappelijke instellingen, die samen verkennen hoe een impuls kan worden gegeven aan de ontwikkeling van de regio. Overheden dienen altijd het publiek belang voorop te stellen en zijn aan strenge regels gebonden voor wat betreft samenwerking met marktpartijen. Dat laat onverlet dat gemeenten en ondernemingen elkaar nodig hebben. Op het niveau van gebiedsontwikkelingen is het daarom waardevol dat overheden, maatschappelijke organisaties en marktpartijen vroegtijdig om tafel gaan om te onderzoeken wat haalbaar is. Er zijn verschillende samenwerkingsconstructies mogelijk om daarna tot ontwikkeling over te gaan.

Dit vraagt om een open houding vanuit markt en overheid en duidelijkheid over de voorwaarden voor partnerschap en realisatie van de beoogde ontwikkeling. Daarbij is oplettendheid nodig om ervoor te zorgen dat maatschappelijke belangen en de daarvoor te maken keuzes niet ondergeschikt raken aan belangen van private partijen waarmee samengewerkt wordt. Het is daarom belangrijk dat gemeenteraden meegenomen worden in de ontwikkeling en besluitvorming, zodat zij hun kaderstellende en controlerende taak kunnen uitvoeren.

Terug naar boven

De VNG en NOVI alliantie pleiten voor meer focus op uitvoering

De VNG is geen partner in de NOVI alliantie. Wel delen we de oproep van de alliantie voor meer focus op de uitvoering en voor betere integrale samenwerking tussen de verschillende rijksdepartementen. Dit moet zich doorvertalen in middelen vanuit het rijk die door de regio breed ingezet kunnen worden voor uitwisselbare doelen ten dienste van een toekomstbestendige gebiedsontwikkeling. Een RIA kan één van de instrumenten zijn die gemeenten inzetten om met elkaar te duiden waar investeringen moeten plaatsvinden voor ontwikkeling van regionaal belang.

Terug naar boven

Meer informatie

Algemeen

Stedelijke regio Breda-Tilburg

De Stedelijke Regio Breda-Tilburg gebruikt 2 RIA’s als bouwsteen voor een verstedelijkingsakkoord met het rijk (zie voorgenoemde website).

Contactgegevens

NOVI-gebied de Peel

Op basis van de Tweede Kamer motie wordt een RIA ontwikkeld.

Contactgegevens

Terug naar boven