Terugblik op een inspirerende online inloopsessie: Samen Werken aan Goed Lokaal Bestuur
Op 10 juli vond de eerste online inloopsessie plaats over goed lokaal bestuur. Een gevarieerd gezelschap (variërend van een wethouder, raadslid en gemeentesecretaris tot iemand van het ministerie van BZK, de WRR en diverse lokale beleidsmedewerkers) had met elkaar een boeiend gesprek. Het visietraject Goed Lokaal Bestuur raakt duidelijk een snaar.
Observaties en uitdagingen
We begonnen met de aanleiding. Gemeenten lijken steeds meer de grip te verliezen op wat er in de gemeente gebeurt. Dat komt niet alleen door de toenemende complexiteit aan opgaven, maar ook doordat we de aanpak van die opgaven via allerlei ketens en verbanden tamelijk ingewikkeld hebben gemaakt. De aansluiting van de gemeentelijke overheid op de (lokale) gemeenschap is daardoor niet altijd meer optimaal. Vandaar de vraag: wat en hoe willen we gemeente zijn? Zijn we enkel uitvoeringsorganisatie, of streven we naar een nabij, lokaal bestuur dat dicht bij de inwoners staat?
Een van de belangrijkste taken die voor ons ligt, is het herstellen van vertrouwen in de overheid. Dit vereist dat we als gemeente dicht bij de inwoners staan en samen het gesprek aangaan over wat goed lokaal bestuur betekent. Daarbij staan we voor verschillende uitdagingen, zo werd in het gesprek duidelijk. Overregulering en juridisering belemmeren het vinden van oplossingen voor inwoners, en de wirwar van samenwerkingsverbanden en overlegstructuren maakt effectief opereren lastig.
Een van de deelnemers wees op het toenemend gebrek aan lokale kennis en verbondenheid, mede door de snelle doorstroom van ambtenaren en de uitbesteding aan consultancybureaus. Het gebeurt al dat niet alleen de uitvoering extern wordt uitbesteed, maar zelfs ook de aansturing daarvan. Niet iedereen herkende overigens dit gebrek aan lokale verbondenheid. Mogelijk geldt het vooral voor grotere gemeenten.
Samen Sterk: oproep aan gemeenten
Een algemeen geluid in het gesprek was alert te blijven welke taken bij welke overheidslagen horen. Durf als gemeenten weerstand te bieden aan wat erop je afkomt. Niet voor alle taken zijn gemeenten de juiste instantie of overheidslaag. Een te breed takenpakket botst bovendien met de schaarste aan capaciteit (waardoor we weer afhankelijk worden van inhuur).
Verder was het advies om in dit visietraject de pijlen vooral te richten op een veranderstrategie. Eigenlijk weten we immers wel wat goed lokaal bestuur inhoudt, maar we moeten ontdekken waarom het ons niet lukt en hoe dat anders kan. Wacht daarbij niet op het rijk, maar neem zelf als gemeenten het initiatief (al is samenwerking met het rijk en andere overheden altijd nodig). Kies in het traject ook een duidelijke focus. Doe die dingen en laat het andere na (iets wat overheden ook in hun beleid veel meer moeten doen). En verwacht niet alles van burgerparticipatie; vaak willen inwoners vooral goede dienstverlening en niet overal over meebeslissen.
Radicale oplossingen voor een duurzame toekomst
De sessie bevatte ook een rondje ‘radicale oplossingen’. Geen externe inhuur meer, trapte een gemeentesecretaris af, iets wat in haar gemeente concreet werd toegepast. Iemand anders wees op het Flexteam Warmtetransitie uit Drenthe als inspirerend voorbeeld van samenwerking zonder inhuur van externe consultancy.
Geen beleid op beleid meer, noemde een ander. Kijk eerst vooruit hoe lokaal bestuur er in 2050 uit zou moeten zien en werk daar opgavegericht naartoe. Creëer dubbelfuncties met meerdere werkgevers (bijvoorbeeld deels rijk en deels gemeenten), was een derde suggestie. Zo ontstaat immers een bredere kennisbasis met meer vanzelfsprekende samenwerking. Prioriteer radicaal in overlegstructuren en taken, noemde een vierde deelnemer. En zorg daarbij dat elke ambtenaar weet wat er bij inwoners leeft (het is toch absurd dat er speciale gebiedsregisseurs zijn om verbinding met de samenleving te leggen).
De eerste inloopsessie vormde een mooie aftrap naar een vervolg. Wilt u meedenken en meedoen? Kijk op de pagina visietraject Goed Lokaal Bestuur!