Afgelopen 4 juni vond de tweede bijeenkomst van de Koplopergroep Cultuur plaats in ’s-Hertogenbosch. Wethouder Van der Geld van Den Bosch heette de groep welkom. Als gastspreker was Jeroen Bartelse aanwezig, algemeen directeur van TivoliVredenburg en voorzitter van Kunsten ’92. Hij gaf een introductie op het thema van de dag: een startpunt voor onderhandelingsgesprekken tussen gemeenten, rijk en provincies.

Onder leiding van gespreksleider Thomas van Dalen stond deze bijeenkomst in het teken van het aanscherpen en tastbaar maken van de gemeentelijke onderhandelingspositie voor de verankering van rollen van de medeoverheden en betere afspraken in het cultuurbeleid. 

Onderhandelingsvoorstellen 

De aanwezige koplopers gingen uiteen in vier groepen, elk voor één van de pijlers van de cultuurpropositie: cultuurwaarde, cultuurstimulering, cultuurspreiding en cultuurfinanciering. Niet om de cultuurpropositie opnieuw te formuleren, maar om scherpte aan te brengen. Door middel van een onderhandelingsoefening beantwoordden deelnemers de volgende vragen: wat willen gemeenten structureel vastleggen, wat vragen gemeenten van het rijk en de provincies en wat bieden gemeenten zelf aan? De uitkomst vatten zij samen in een onderhandelingsvoorstel per pijler.  

Zo stelden de aanwezigen dat:

• de domein-overstijgende waarde van cultuur (als eigen domein) meer erkenning mag krijgen. De inzet is om rijk en provincies aan te sporen gedeelde waarden en doelen van cultuur met elkaar te formuleren en vast te leggen. Dit biedt cultuur een perspectief op duurzame verankering in beleid bij alle overheidslagen én in samenhang met andere domeinen;
• aangetoonde positieve effecten van cultuurdeelname en- onderwijs op zowel basisvaardigheden áls de opgave kansengelijkheid, de verankering legitimeert van cultuureducatie voor 0-18 jarigen, via onderwijs en lokale culturele voorzieningen en/of professionals. Het streven is invulling te geven aan 2 uur cultuureducatie per week, in navolging van de 2 uur sport- en bewegingsonderwijs die per 2023 werd ingevoerd;
• gemeenten meer richting willen geven aan regionale afspraken, zowel financieel als organisatorisch (menskracht), tussen de overheden over een samenhangend cultureel voorzieningenniveau van basis tot top. Om dat proces goed op te starten, hebben gemeenten profijt bij handvatten en voorbeelden van succesvolle samenwerking elders in het land;
• voor bovenstaande zaken gemeenten met het rijk en provincies gezamenlijk een structuur willen vaststellen die uitgaat van structurele financiering. Met de inzet op waarden (bij pijler 1) krijgen we ook inzichten op een ‘cultureel minimum’. Dit minimum is niet bedoeld als norm, maar als kader op basis waarvan een gesprek over evenredige financiële verdeling tot stand komt die recht doet aan de verschillen tussen gemeenten.

Vaart maken

Door de actualiteit (de val van het kabinet) was er een gedeelde urgentie om vaart te maken. Met de landelijke verkiezingen in het vooruitzicht, zagen de koplopers ook kansen om juist nú de opbrengst van de bijeenkomst in lobby te brengen. De volgende bijeenkomst in het najaar staat in het teken van het vaststellen van de lobbystrategie, waarmee de koplopers en de VNG in gesprek gaan of blijven met de medeoverheden en andere partijen.

Op 12 februari 2025 vond de eerste bijeenkomst van de Koplopergroep Cultuur plaats in Amersfoort. Wethouders uit 25 gemeenten gingen met elkaar in gesprek over 2 belangrijke opgaven: hoe kunnen we investeringen in cultuur structureel  borgen en hoe kan cultuur bijdragen aan kansengelijkheid?

Onder leiding van Mirjam Pauwels, voormalig wethouder en Ambassadeur Muziekakkoord Drenthe, doorliepen de deelnemers een intensief, leerzaam en inspirerend programma. De middag begon met prikkelende stellingen die de overeenkomsten en verschillen in het cultuurbeleid van gemeenten zichtbaar maakten. Daarna deelden maatschappelijke partners praktijkvoorbeelden om te laten zien wat al goed werkt.

Van inspiratie naar actie

Met deze inzichten op zak doken de deelnemers in een World Café-sessie. In 3 rondes werden veel ideeën besproken en vertaald naar een aantal concrete acties. Enkele belangrijke uitkomsten:

• Gemeenten willen huisvestings- en investeringsplannen voor onderwijs koppelen aan cultuurplannen. Hierdoor kunnen multifunctionele voorzieningen ontstaan waarin cultuur een vaste plek krijgt.
• Er is brede steun voor het verankeren van cultuureducatie in het primair onderwijs. Net zoals kinderen wekelijks bewegingsonderwijs krijgen, zou er ook structureel ruimte moeten zijn voor cultuur.
• Om cultuur voor iedereen toegankelijk te maken, is nader onderzoek nodig naar de wettelijke verankering van cultuurparticipatie. Dit vraagt om een integrale aanpak, waarbij het sociaal domein en ruimtelijke ordening worden meegenomen.

De komende tijd werkt de VNG, samen met werkgroepen binnen de Koplopergroep, deze acties verder uit.

Dank aan onze partners

Speciale dank gaat uit voor de aanwezigheid en deelname door experts Kristel Baele en Renske van der Zee (Raad van Cultuur), Marieke Vegt (Raad van Twaalf), Tanja Kerkvliet (NEOS Cultuuronderwijs Amersfoort), Monaïm Benrida (Nationaal Programma Arnhem Oost), Ronald Kox (LKCA), Ryan Emmen (Cultuurconnectie), Karin Boelhouwer (Kunstenbond) en Jantien Westerveld (Méér Muziek in de Klas).