Door Christiaan Ravensbergen
De eerste grote oplichtingszaak met behulp van AI is een feit. Ik las het in de Volkskrant. Een financieel medewerker van een niet met naam genoemde multinational kreeg een mail van de financieel directeur met het verzoek een groot bedrag over te maken. Hij vertrouwde het niet, maar na een videovergadering met collega’s die hij dacht te kennen – ook de financieel directeur – maakte hij 200 miljoen Hongkong-dollars over (24 miljoen euro). Later bleek dat het allemaal nep was. De oplichters gebruikten deepfake, het leek alsof collega’s aan het woord waren. Maar zo was het niet.
AI is een vloek. Je weet niet meer wat waarheid is. Maar AI is ook een zegen. Kunstmatige intelligentie bootst menselijke intelligentie na. Computerprogramma’s die kunnen leren, redeneren en zichzelf corrigeren. In de medische wetenschap is het AI al onmisbaar. Diagnose en screening gaan met reuzestappen vooruit. Zonder AI was Google Vertalen er niet geweest, om nog maar iets te noemen.
Bijeenkomst RPO
Twee weken geleden hadden we een bijeenkomst bij de gemeente West Betuwe Geldermalsen van het Risico Platform Overheden (RPO), de professionele community van gemeentelijke controllers, strategen en risicomanagers. Het ging over informatiebeveiliging in gemeenten en er was een lezing van Kees van den Tempel, 25 jaar werkzaam voor overheden in IT en dienstverlening. Uit interesse legde hij zich toe op kunstmatige intelligentie. Van den Tempel toonde ons hoe eenvoudig het is, een deepfake filmpje te maken. En ook hoe gemakkelijk je met AI een script voor malware maakt. Maar hij vertelde ook over goede toepassingen; de sociale dienst van de Drechtsteden maakte met AI bijvoorbeeld in allerlei talen filmpjes over minimaregelingen.
Geen hype
Wat kunnen en willen we in gemeenten met AI? Het staat wel vast dat AI geen hype is. Van den Tempel vindt dat we ermee aan de slag moeten gaan. ‘Maak een use case,’ zegt hij. ‘Probeer het uit, dan weet je waar je het over hebt.’ Ik onderschrijf dit van harte. Op de arbeidsmarkt hebben we steeds minder mensen, fantastisch als AI ons het routine- en het rekenwerk uit handen neemt. Natuurlijk wel met het in achtnemen van de menselijk maat; geen discriminerende algoritmen. AI kan ons helpen, maar aan het eind moet er altijd een mens met een moreel kompas kijken naar het resultaat.
AI Risico-assistent
In RPO-verband willen we met AI aan de slag. Het idee is een werkgroep op te richten om een AI-risico-assistent te ontwikkelen. Een instrument dat de gecombineerde kennis van alle gemeenten bevat. Het doel is om antwoorden te bieden op verschillende vraagstukken: Wat zijn de belangrijkste risico's voor gemeenten? Welke systemen zetten gemeenten in en wat zijn de ervaringen? Kortom, we willen alle informatie verzamelen over risico’s die concerncontrollers en strategen binnen gemeenten nodig hebben. Hoewel gemeenten voor 80% dezelfde kennis toepassen over risico’s, zijn de verschillen te vinden in de interpretatie en de uiteindelijke besluitvorming over risico's. Die is afhankelijk van menselijke overwegingen. Niettemin geloven we dat we met betrekking tot die 80% het leven aanzienlijk kunnen vergemakkelijken.
AI gaat niet meer weg. Laten we die spannende, nieuwe techniek voor ons aan het werk zetten. Doe mee en meld je aan voor de RPO Werkgroep AI met een mail naar rpo@vng.nl
Christiaan Ravensbergen is directeur van VNG Risicobeheer