Omdat we eenvoudig weg niet iedereen een plek kunnen bieden, hebben we toelatingscriteria. Aan deze toelatingscriteria moet een vluchteling voldoen om in ons land onderdak te krijgen. Op deze manier zorgen we ervoor dat we alle vluchtelingen die bescherming nodig hebben, deze ook kunnen bieden. De IND toetst of een vluchteling aan de toelatingscriteria voldoet. Tijdens dit onderzoek verblijft de vluchteling, vanaf dat moment asielzoeker, in een azc. Daar wachten ze op de uitslag. Na toekenning ontvangen ze een verblijfstatus en volgt huisvesting door de gemeente.

Flexibele opvangcapaciteit

Als sinds de opvangcrisis in 2015/2016 maken gemeenten zich hard om samen met het rijk en het COA te werken aan een flexibele opvangcapaciteit van vluchtelingen. Dat moet in tijden van verhoogde asielaanvragen voldoende rek bieden. Helaas heeft het kabinet Rutte III bezuinigd op het COA en is het aantal azc’s (en daarmee het aantal opvangplekken) drastisch verlaagd. Ook de IND, die asielaanvraag beoordeeld, werd in die periode afgeschaald. 

Tekort aan opvangplekken

Toen de vluchtelingenstroom weer toenam, ontstonden al snel enorme tekorten aan opvangplekken en bleven aanvragen bij de IND langer liggen dan normaal. Als gevolg hiervan raakte azc’s overvol. In 2020 heeft de IND meer capaciteit gekregen en kon ze versneld de aanvraagprocedures afhandelen. Asielzoekers kregen in zeer korte tijd een verblijfsvergunning, maar daarmee ontstond een nieuw probleem. De uitstroom van asielzoekers nam nu zo fors toe dat gemeenten de statushouders niet konden huisvesten. 

Woningtekort in Nederland

Inmiddels was er in heel Nederland een groot tekort aan woningen ontstaan. Ook aan huurwoningen voor aandachtsgroepen. Om ervoor te zorgen dat er geen verdringing tussen de verschillende aandachtsgroepen ontstaat, willen gemeenten op een juiste manier de toekenning afwegen. Door het woningtekort bleef een grote groep mensen met een verblijfsvergunning langer in het azc waardoor er geen plek was om net aangekomen vluchtelingen op te vangen. In reactie daarop deed het kabinet in de zomer van 2021 een oproep om met spoed tijdelijke noodopvanglocaties in te richten. Het aantal opvangplekken moest op zeer korte termijn opgeschaald worden van 32.000 opvangplekken naar 42.000 opvangplekken, omdat anders eenzelfde situatie dreigde als in 2015/2016. Toen moesten vluchtelingen opgevangen worden in sporthallen. Gemeenten hebben er hard aan gewerkt om dat te voorkomen, met succes. Veel van de nieuwe locaties zijn helaas maar enkele weken of maanden beschikbaar waardoor er continue weer nieuwe locaties gevonden moeten worden.

Opvang van vluchtelingen uit Oekraïne

Daarbij komt dat gemeenten sinds februari 2022 volledig zelf verantwoordelijk zijn voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Deze snel oplopende vluchtelingenstroom heeft ook opvang en begeleiding nodig. Gemeenten hebben inmiddels meer dan 30.000 opvangplekken gerealiseerd. Dit zijn tijdelijke locaties. Er is nog geen uitzicht op een eventuele veilige terugkeer van deze groep.