Brede SPUK
-
- Voor de verschillende onderdelenonderdelen die onder de SPUK vallen bestaan voor een deel al monitors. Voor nieuwe onderdelen worden deze ingericht.
- Met het RIVM en andere betrokken deskundigen wordt nog bezien welke andere inspanningen nodig zijn om op termijn te kunnen oordelen of de SPUK als instrument goed functioneert en of de doelen van het GALA worden gehaald.
- Gemeenten worden gevraagd om gegevens te verstrekken over de programma’s conform de voorwaarden van de specifieke uitkering bewegen, gezondheidsbevordering en sociaal domein. Gemeenten worden gevraagd hun ervaringen te delen over bijvoorbeeld lokale en regionale samenwerkingen rond gezondheid en preventie.
- In hoofdstuk 4F vindt u meer informatie.
-
In totaal gaat het om circa € 300 miljoen per jaar voor de jaren 2023, 2024 en 2025 voor de genoemde 15 onderdelen. Na 2026 is er in elk geval €205 miljoen structureel beschikbaar. Dus ook na een piek tussen 2023 en 2026 blijft er meer geld beschikbaar dan gemeenten op dit moment ontvangen en komen gemeenten uit op een hoger bestedingsniveau dan in 2022. In de voorstellen is er op dit moment na 2026 geen structureel budget voorzien voor onder preventie overgewicht, aanpak eenzaamheid, versterking mentale gezondheid en welzijn op recept. De VNG heeft in Bestuurlijk Overleg aangegeven dit niet acceptabel te vinden, juist op deze onderwerpen zal langdurig extra inzet nodig zijn. Met begrip voor het feit dat de bewindspersonen geen toezeggingen kunnen doen over een volgende regeerperiode vinden wij het minimaal noodzakelijk dat zij zich uitspreken over hun inzet richting een volgend kabinet.
VWS, BZK en VNG spreken in de eerste helft van 2023 door over de uitvoerbaarheid van het GALA en het daarmee samenhangende financiële arrangement. Dit gesprek wordt gevoerd binnen de context van de uitvoeringstoets Decentrale Overheden. Hierbij wordt ook besproken hoe dit onderwerp wordt meegenomen in een midterm review in 2024 (aansluitend op de midterm review van het IZA). In de midterm review wordt ook meegenomen hoe de implementatie van ketenaanpakken zoals die op overgewicht of valpreventie in de lokale praktijk verloopt.
-
De SPUK IZA is bekend en gepubliceerd. De regeling verscheen op 17 juli 2023 in de Staatscourant.
-
- A. Bundeling van middelen
- Een brede specifieke uitkering voorziet in de wens van rijk en gemeenten om meer integraal te kunnen inzetten op gezondheid. Hierdoor ontstaat er meer synergie en efficiency op preventie in brede zin.
- Er is een brede roep, waarin het belang aangegeven wordt meer gecoördineerd en meer integraal aan de voorkant te investeren in preventie, gezondheid, sport, bewegen en de sociale basis. Dus de roep om versnippering van programma’s tegen te gaan. Daarom zijn hiervoor ook in het Coalitieakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ extra middelen vrijgemaakt.
- B. geoormerkte middelen
- Omdat preventie meerjarige investeringen vraagt en er veel druk op gemeenten is om te investeren in (urgente) andere onderwerpen, kiest het Rijk voor het instrument van een Specifieke Uitkering (SPUK). Dit betekent dat de financiering geoormerkt is en uitsluitend ingezet mag worden voor de doelen en onderdelen zoals geformuleerd in de regeling.
- C. Administratieve lasten
- Een specifieke uitkering brengt echter meer administratieve lasten met zich mee, dan een algemene of decentralisatie-uitkering. Daarom wil het Rijk niet voor elk programma een aparte/losse uitkering open stellen. In deze brede specifieke uitkering worden daarom meer dan 15 onderdelen die veel inhoudelijke en organisatorische raakvlakken met elkaar hebben, gebundeld tot één specifieke uitkering, die ook in één keer aangevraagd kan worden. Het betreft hier een combinatie van bestaande onderdelen en middelen en nieuwe ’onderdelen en middelen, zoals toegelicht in de zomerbrief als vooraankonding van deze regeling.
- Daarnaast is het logisch om mee te gaan in de beweging richting integraliteit tussen aanpalende thema’s en onderdelen.
- Tenslotte kan er zo ook meer slagkracht ontstaan, doordat er veel meer kracht ontstaat op preventie, dan bij inzet op diverse losse onderdelen.
- A. Bundeling van middelen
-
- Het goed vormgeven van preventiebeleid is complex, vraagt deskundigheid en vergt een goede samenwerking tussen veel verschillende organisaties die werkzaam zijn in verschillende beleidsdomeinen, zoals de Wet maatschappelijk ondersteuning, de Zorgverzekeringswet en Jeugdwet. Deze regeling voorziet een rol voor de GGD daarin als (regionale) kennispartner en adviseur op het gebied van gezondheidsbeleid. Het staat gemeenten vrij om bij het overmaken van deze middelen voorwaarden te stellen over de inzet ervan.
- Via de Brede SPUK worden middelen aan gemeenten verstrekt die zijn bestemd voor de versterking van de kennisfunctie van de GGD. Deze worden via gemeenten aan GGD-en ter beschikking gesteld. Een gemeente mag hierin zelf bepalen welke opdracht zij hierbij aan hun GGD meegeven op het gebied van kennis en advies.
- Vooruitlopend hierop heeft VWS via ZonMw een oproep[1] uitgezet in 2022 om GGD’s te ondersteunen in hun kennis- en adviestaak richting gemeenten.
[1] https://www.zonmw.nl/nl/actueel/nieuws/detail/item/twee-subsidieoproepen-om-kennis-en-adviesfunctie-ggden-te-versterken/
-
- Het integrale plan van aanpak behelst alle onderdelen die u aanvraagt.
- In de regeling (artikel 6.3) zijn de verschillende onderdelen die u in het plan beschrijft opgesomd.
- Voor het plan van aanpak zoekt u als gemeente naar de integraliteit en versterking tussen de hoofdthema’s en onderdelen. Zo wordt een buurtsportcoach al ingezet op valpreventie en draagt de aanpak overgewicht en obesitas bij aan het terugdringen van gezondheidsachterstanden.
- Om gemeenten te ondersteunen bij het opstellen van hun integrale plan van aanpak, is door de kerngroep VNG/VSG een format opgesteld. Het format dient als hulpmiddel: door dit in te vullen weet u dat ten minste de verplichte onderdelen in het plan van aanpak zijn opgenomen. Daarnaast bevat het format een aantal tips en aanbevelingen.
- Als u geen gebruik maakt van het format, kunt u de oplegger gebruiken om te controleren of u alle onderdelen uit de regeling hebt meegenomen in uw plan van aanpak.
-
Sport,Bewegen en Cultuur
1. Lokaal Sportakkoord
2. Brede Regeling CombinatiefunctiesGezondheid en Sociale basis
3. Terugdringen gezondheidsachterstanden
4. Kansrijke Start
5. Mentale Gezondheid
6. Aanpak overgewicht en obesitas
7. Valpreventie
8. Leefomgeving
9. OKO & Vroegsignalering alcoholproblematiek
10. Versterken Sociale Basis
11. Mantelzorg
12. Eén tegen Eenzaamheid
13. Welzijn op receptOndersteunende onderdelen
14. Versterking kennis- en adviesfunctie GGD
15. Coördinatiekosten regionale aanpak preventie
Financiële vragen
-
- Alle 15 onderdelen van de brede regeling betreffen extra beschikbaar gestelde middelen ten opzichte van de vorige kabinetsperiode, behalve: Lokaal Sportakkoord (eerder via een eigenstandige Specifieke uitkering), Brede Regeling Combinatiefuncties (eerder via een decentralisatie-uitkering), Terugdringen gezondheidsachterstanden (eerder onder de noemer GIDS voor 150 gemeenten een decentralisatie-uitkering) en Kansrijke Start (eerder via een decentralisatie-uitkering).
- Voor deze vier onderdelen én voor Valpreventie en Mantelzorg geldt bovendien dat het om structurele middelen gaat.
- Enkele onderdelen in de brede regeling hebben financiering t/m 2025. Dat geldt voor Mentale Gezondheid, de Aanpak overgewicht en obesitas, Leefomgeving, en Opgroeien in een kansrijke omgeving & Vroegsignalering Alcoholproblematiek, Eén tegen Eenzaamheid, Versterking kennis- en adviesfunctie GGD en Coördinatiekosten regionale aanpak preventie. Op pagina 38 van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) ziet u bovenstaande informatie openbaar in een tabel verwerkt voor alle 15 onderdelen van de Brede SPUK. Dat geeft een handig overzicht.
-
- In de bestuurlijke akkoorden is afgesproken dat de activiteiten goed gevolgd worden. Dit gebeurt zowel via SiSa, als via monitoring en evaluatie.
- Jaarlijks vult u als gemeente de SiSa-verantwoording in. In 2027 vindt er een eenmalige eindafrekening plaats over de totale periode. Een overzicht van de indicatoren kunt u hier vinden.
- Algemene informatie over SiSa verantwoording vindt u op Single information, Single audit (SiSa) | Financiën gemeenten en provincies | Rijksoverheid.nl.
- Middels de SiSa-systematiek kan er nauwkeurig worden gevolgd op welke onderdelen gemeenten alle toegekende middelen hebben kunnen inzetten en waar onderbesteding plaatsvindt. We gaan graag tijdens de looptijd van de regeling al met gemeenten in gesprek over hoe de uitvoering verloopt en waar zij mogelijk tegenaan lopen.
-
- In het Coalitie akkoord zijn afspraken gemaakt over de doelen van verschillende onderdelen in de brede SPUK. Hier zijn middelen aan toegekend, die specifiek aan die doelen besteed moeten worden;
- Om de integraliteit en overlap in doelen die er tussen de onderdelen is te faciliteren, is er gekozen om 15% van een onderdeel uit hetzelfde hoofdthema in te kunnen zetten voor een ander onderdeel binnen dat hoofdthema.
- Inhoudelijk is het zeker mogelijk om de verschillende onderdelen aanvullend op elkaar in te zetten. Zo kan een Buurtsportcoach ondersteunend zijn aan Eén tegen eenzaamheid of het bevorderen van Valpreventie en draagt Aanpak overgewicht en obesitas bij aan het terugdringen van gezondheidsachterstanden.
- Van gemeenten wordt gevraagd deze combinaties in te zetten. Dat stimuleren we door thema’s en onderdelen die veel raakvlakken hebben, samen te brengen in één regeling.
-
In 2023 mag 20% van het toegekende budget per onderdeel worden meegenomen naar 2024 voor het betreffende onderdeel, omdat gemeenten per 1 januari 2023 nog geen zekerheid hadden over de middelen en de hoogte van het aan te vragen bedrag. Voor de opvolgende jaren is dit al bekend. Besluitvorming op dit punt is gebaseerd op doelmatigheid van besteding.
-
- Er is een andere inhoudelijke verdeelsleutel. Voorheen was die gericht op het aantal inwoners en het aantal inwoners tot 18 jaar. De Brede SPUK focust op het aantal inwoners en mensen met gezondheidsachterstanden.
- De bedragen uit de Brede SPUK zijn voor alle onderdelen van de regeling gebaseerd op de verdeelsleutels: inwoneraantal, laag opleidingsniveau en laag inkomen (deze cijfers komen van Cebeon en CBS).
- Bij de BRC werden eerder deelnamepercentages gehanteerd: Er werd een 100% basisbedrag berekend, gemeenten mochten vervolgens minder aanvragen (80% of 60%) of meer (120% of 140%). De Brede SPUK rekent alleen 100% basisbedragen en gemeenten kunnen niet meer of minder aanvragen.
- Er zijn extra middelen aan de Brede Regeling Combinatiefuncties toegevoegd, dit verkleint de verschillen.
- Over de hele breedte van de SPUK ontvangen gemeenten meer middelen als zij alle onderdelen aanvragen.
- Bovendien is er een kan-bepaling opgenomen in de regeling waarbij in overleg met het ministerie van Financiën overgebleven middelen op onderdelen (deels) herverdeeld kunnen worden onder gemeenten die wel een aanvraag hebben ingediend.