Overig
Achtergrond bestuurlijke akkoorden
-
- A. Bundeling van middelen
- Een brede specifieke uitkering voorziet in de wens van rijk en gemeenten om meer integraal te kunnen inzetten op gezondheid. Hierdoor ontstaat er meer synergie en efficiency op preventie in brede zin.
- Er is een brede roep, waarin het belang aangegeven wordt meer gecoördineerd en meer integraal aan de voorkant te investeren in preventie, gezondheid, sport, bewegen en de sociale basis. Dus de roep om versnippering van programma’s tegen te gaan. Daarom zijn hiervoor ook in het Coalitieakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ extra middelen vrijgemaakt.
- B. geoormerkte middelen
- Omdat preventie meerjarige investeringen vraagt en er veel druk op gemeenten is om te investeren in (urgente) andere onderwerpen, kiest het Rijk voor het instrument van een Specifieke Uitkering (SPUK). Dit betekent dat de financiering geoormerkt is en uitsluitend ingezet mag worden voor de doelen en onderdelen zoals geformuleerd in de regeling.
- C. Administratieve lasten
- Een specifieke uitkering brengt echter meer administratieve lasten met zich mee, dan een algemene of decentralisatie-uitkering. Daarom wil het Rijk niet voor elk programma een aparte/losse uitkering open stellen. In deze brede specifieke uitkering worden daarom meer dan 15 onderdelen die veel inhoudelijke en organisatorische raakvlakken met elkaar hebben, gebundeld tot één specifieke uitkering, die ook in één keer aangevraagd kan worden. Het betreft hier een combinatie van bestaande onderdelen en middelen en nieuwe ’onderdelen en middelen, zoals toegelicht in de zomerbrief als vooraankonding van deze regeling.
- Daarnaast is het logisch om mee te gaan in de beweging richting integraliteit tussen aanpalende thema’s en onderdelen.
- Tenslotte kan er zo ook meer slagkracht ontstaan, doordat er veel meer kracht ontstaat op preventie, dan bij inzet op diverse losse onderdelen.
- A. Bundeling van middelen
-
In het Nationaal Preventieakkoord (NPA) staan afspraken om Nederlanders gezonder te maken door roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht terug te dringen. Het doel is een gezonde generatie in 2040 met inzet op een rookvrije generatie, minder overgewicht en minder overmatig alcoholgebruik. Deze thema’s komen (direct of indirect) terug in verschillende programma’s in het GALA en worden vertaald naar lokale inzet.
In de afgelopen jaren is in meer dan 300 gemeenten een lokaal en of regionaal preventieakkoord gesloten. Daar is een eerste (stevige) basis gelegd, doordat er afspraken en coalities zijn gevormd met diverse partners op lokaal en of regionaal niveau. Daar kunnen gemeenten nu de vruchten van plukken en bouwen we nu op voort met het GALA. In alle gemeenten zijn sportakkoorden afgesloten. Deels zijn de akkoorden al gecombineerd en omgevormd tot vitaliteits- en of leefstijlakkoorden.
-
- Met het Gezond en Actief Leven Akkoord bouwen gemeenten en rijk verder aan een stevig fundament voor een gezonde generatie in 2040.
- Door gezamenlijke concrete resultaten en acties af te spreken is het behalen van de gezondheidsdoelen minder vrijblijvend en zijn verantwoordelijkheden helderder.
- Met de brede specifieke uitkering als financieel arrangement worden middelen geoormerkt en kunnen gemeenten geld aanvragen voor meer dan 15 programmaonderdelen in één keer.
- Gemeenten hebben hiermee de mogelijkheid om de vraagstukken integraal op te pakken en lange termijn plannen te maken.
- In het GALA zijn de volgende doelen geformuleerd:
- Terugdringen gezondheidsachterstanden (waaronder Kansrijke Start)
- Een gezonde fysieke leefomgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten
- Het versterken van (de verbinding met) de sociale basis
- Een gezonde leefstijl
- Versterking van de mentale weerbaarheid en mentale gezondheid
- Vitaal ouder worden
- Domeinoverstijgende inzet vanuit een regionale preventie infrastructuur (*IZA)
*IZA: In september 2022 is het Integraal Zorgakkoord (IZA) gesloten met onder meer afspraken over het investeren in gezondheid en preventie breed (inclusief sociale basis). In het IZA zijn in de werkagenda over Gezond leven en preventie afspraken opgenomen ten aanzien van regionale samenwerking, een regionale preventie-infrastructuur en de inrichting van effectieve ketenaanpakken over de domeinen (Zvw, Wpg, Wmo en Jeugdwet) heen. Deze afspraken zijn in het GALA verder uitgewerkt met bouwstenen voor een regionale preventie-infrastructuur en in de werkagenda inrichting ketenafspraken.
-
- Het goed vormgeven van preventiebeleid is complex, vraagt deskundigheid en vergt een goede samenwerking tussen veel verschillende organisaties die werkzaam zijn in verschillende beleidsdomeinen, zoals de Wet maatschappelijk ondersteuning, de Zorgverzekeringswet en Jeugdwet. Deze regeling voorziet een rol voor de GGD daarin als (regionale) kennispartner en adviseur op het gebied van gezondheidsbeleid. Het staat gemeenten vrij om bij het overmaken van deze middelen voorwaarden te stellen over de inzet ervan.
- Via de Brede SPUK worden middelen aan gemeenten verstrekt die zijn bestemd voor de versterking van de kennisfunctie van de GGD. Deze worden via gemeenten aan GGD-en ter beschikking gesteld. Een gemeente mag hierin zelf bepalen welke opdracht zij hierbij aan hun GGD meegeven op het gebied van kennis en advies.
- Vooruitlopend hierop heeft VWS via ZonMw een oproep[1] uitgezet in 2022 om GGD’s te ondersteunen in hun kennis- en adviestaak richting gemeenten.
[1] https://www.zonmw.nl/nl/actueel/nieuws/detail/item/twee-subsidieoproepen-om-kennis-en-adviesfunctie-ggden-te-versterken/
-
- Het GALA is ondertekend door VWS, de VNG, Zorgverzekeraars Nederland en GGD GHOR Nederland.
- Het akkoord ondersteunt de Brede beweging van vele partijen op weg naar een gezonde samenleving en meer focus op gezondheid. Daarom zijn ook de partijen van deze beweging betrokken bij de totstandkoming. Hierbij kunt u denken aan IZA-partijen, partners van het Nationaal Preventieakkoord en kennispartijen.
-
- Het akkoord wordt ondertekend door de uitvoeringsalliantie VWS, VNG/VSG, NOC*NSF en POS (Platform Ondernemende Sportaanbieders);
- De strategische partners zetten nadrukkelijk de samenwerking voort met maatschappelijke partners op lokaal, regionaal en landelijk niveau om sport en bewegen in alle beleidsvelden een plek te geven en daarmee haar waarde te verzilveren. IZA-partners, partners van het Nationaal Preventieakkoord, onderwijs- en kennispartijen zijn dan ook onmisbaar voor een succesvolle uitvoering.
Brede SPUK
-
Op verschillende onderdelen van het GALA vindt monitoring plaats. De meeste monitors worden pas in 2024 opgestart. Bij deze monitors wordt veelal gebruik gemaakt van bestaande data. Denk aan declaratiedata uit de Zorgverzekeringswet, maar ook data uit de Gezondheidsmonitor. Naast bestaande data wordt aanvullend ook een vragenlijst onder alle gemeenten uitgezet om zo een beter beeld te krijgen wat er werkelijk gebeurt bij de uitvoering van GALA. Deze vragenlijst wordt in april 2024 voor het eerst verspreid. Je kan in 2024 over SISA 2023 invullen per onderdeel of je hebt deelgenomen. Bijvoorbeeld Kansrijke Start heeft een aparte monitoring, daar kan je dus ja invullen als gemeente. Onderdelen waar je niet aan hebt deelgenomen, omdat er nog geen monitor beschikbaar is, vul je nvt in. Meer informatie over GALA-monitoring
-
Sport,Bewegen en Cultuur
1. Lokaal Sportakkoord
2. Brede Regeling CombinatiefunctiesGezondheid en Sociale basis
3. Terugdringen gezondheidsachterstanden
4. Kansrijke Start
5. Mentale Gezondheid
6. Aanpak overgewicht en obesitas
7. Valpreventie
8. Leefomgeving
9. OKO & Vroegsignalering alcoholproblematiek
10. Versterken Sociale Basis
11. Mantelzorg
12. Eén tegen Eenzaamheid
13. Welzijn op receptOndersteunende onderdelen
14. Versterking kennis- en adviesfunctie GGD
15. Coördinatiekosten regionale aanpak preventie
Financiële vragen
-
- Alle 15 onderdelen van de brede regeling betreffen extra beschikbaar gestelde middelen ten opzichte van de vorige kabinetsperiode, behalve: Lokaal Sportakkoord (eerder via een eigenstandige Specifieke uitkering), Brede Regeling Combinatiefuncties (eerder via een decentralisatie-uitkering), Terugdringen gezondheidsachterstanden (eerder onder de noemer GIDS voor 150 gemeenten een decentralisatie-uitkering) en Kansrijke Start (eerder via een decentralisatie-uitkering).
- Voor deze vier onderdelen én voor Valpreventie en Mantelzorg geldt bovendien dat het om structurele middelen gaat.
- Enkele onderdelen in de brede regeling hebben financiering t/m 2025. Dat geldt voor Mentale Gezondheid, de Aanpak overgewicht en obesitas, Leefomgeving, en Opgroeien in een kansrijke omgeving & Vroegsignalering Alcoholproblematiek, Eén tegen Eenzaamheid, Versterking kennis- en adviesfunctie GGD en Coördinatiekosten regionale aanpak preventie. Op pagina 38 van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) ziet u bovenstaande informatie openbaar in een tabel verwerkt voor alle 15 onderdelen van de Brede SPUK. Dat geeft een handig overzicht.
-
- In de bestuurlijke akkoorden is afgesproken dat de activiteiten goed gevolgd worden. Dit gebeurt zowel via SiSa, als via monitoring en evaluatie.
- Jaarlijks vult u als gemeente de SiSa-verantwoording in. In 2027 vindt er een eenmalige eindafrekening plaats over de totale periode. Een overzicht van de indicatoren kunt u hier vinden.
- Algemene informatie over SiSa verantwoording vindt u op Single information, Single audit (SiSa) | Financiën gemeenten en provincies | Rijksoverheid.nl.
- Middels de SiSa-systematiek kan er nauwkeurig worden gevolgd op welke onderdelen gemeenten alle toegekende middelen hebben kunnen inzetten en waar onderbesteding plaatsvindt. We gaan graag tijdens de looptijd van de regeling al met gemeenten in gesprek over hoe de uitvoering verloopt en waar zij mogelijk tegenaan lopen.